10 bài học quan trọng từ bộ phim Upstream ứng phó với thách thức trong thời đại VUCA
Last updated: January 24, 2025 Xem trên toàn màn hình



Nghịch hành nhân sinh, hay ngược dòng cuộc đời để vượt qua kiếp nạn về tuổi tác
Bộ phim Trung Quốc Upstream kể về hành trình của Cao Chí Lũy, một kỹ sư IT bị sa thải và buộc phải làm shipper để mưu sinh.
Bộ phim chạm đến cảm xúc của người xem, đặc biệt những người chưa thức tỉnh khỏi thế giới ảo. Đó là thực tế phũ phàng của nhiều người lao động khi phải đối mặt với sự thay đổi đột ngột trong sự nghiệp do tác động của cách mạng công nghiệp 4.0 và buộc phải thích nghi với một môi trường làm việc hoàn toàn mới.
Câu chuyện xoay quanh cuộc sống đầy khó khăn của Cao Chí Lũy ở tuổi gần 50 khi anh mất việc, đối mặt với gánh nặng tài chính phải nuôi gia đình. Dù đã rải hồ sơ xin việc khắp nơi, anh liên tục bị từ chối vì rào cản tuổi tác. Để duy trì cuộc sống, Cao Chí Lũy chấp nhận công việc giao hàng. Đây là công việc gây tranh cãi trong giới tri thức, tuy nhiên bộ phim hàm chứa một thông điệp ẩn dụ sâu sắc: Ngay cả kỹ sư trình độ cao cũng phải đối mặt với thất nghiệp và phải chọn một nghề trái ngành để kiếm sống.
1. Tuổi trẻ là lợi thế, nhưng không vĩnh viễn
Người trẻ thường được ưu ái, nhưng thời gian trôi qua, chính “tuổi trẻ” ấy trở thành gánh nặng khi họ bị thay thế. Thị trường lao động không ngừng đào thải và đòi hỏi chúng ta phải luôn sẵn sàng thay đổi. Nhớ rằng: kể cả khi bạn đã kinh qua vị trí quản lý, cơ hội xin việc thậm chí còn thấp hơn cả nhân viên kỹ thuật vì vị trí lãnh đạo là "cái đỉnh chật hẹp" của kim tự tháp lao động.
2. Gắn bó lâu dài không đồng nghĩa với ổn định
Dù có nhiều thành tựu, tuổi tác khiến kỹ sư "u40" dần mất vị trí. Đây là bài học cho thấy sự trung thành không đủ. Nếu không liên tục phát triển kỹ năng và thích nghi, sự ổn định chỉ là ảo tưởng. Bài học từ sụp đổ của tập đoàn 20 năm tuổi VTC khiến hàng ngàn người vỡ mộng được cống hiến đến khi về hưu! Câu chuyện VTC chỉ là sự khởi đầu của cái gọi là "phá sản kiểu tư bản".
3. Xây dựng "Networking" (mối quan hệ) ngay từ lúc còn trẻ
Muốn làm ăn suôn sẻ, hãy phát triển mối quan hệ tốt với khách hàng, đồng nghiệp và nhà cung cấp. Hãy chân thành với họ, lịch sự với họ trong cả các trao đổi email, và điện thoại. Chắc chắn họ cũng sẽ tin tưởng bạn, và sẽ hữu duyên là quý nhân của bạn trong tương lai.
4. Làm kỹ thuật cũng nên trang bị kiến thức thông minh về tài chính
Khi tài chính chưa dư giả, đừng cố mua một căn nhà quá lớn và trả góp, vì điều đó dễ trở thành gánh nặng và rơi vào bẫy của lãi suất cao. Một ngôi nhà lớn nhưng áp lực, phiền não, chẳng khác gì chiếc lồng giam và bạn có thể bị mất nhà nếu như chẳng may thất nghiệp trong thời gian dài. Thay vào đó, hãy lựa chọn một tổ ấm nhỏ để dễ dàng kiểm soát tài chính, nhớ là: "không đặt tất cả trứng vào một giỏ".
5. Làm việc vất vả để giữ nhà, nhưng sau cùng nhận ra nhà chỉ là chỗ trú ngụ
Có một ý khá quan trọng ở cuối đoạn phim : Nhân vật chính đã giảm gánh nặng tài chính bằng việc bán nhà.
Cao Chí Lũy chấp nhận làm thêm giờ để trả nợ căn nhà. Nhưng cuối cùng, việc bán nhà lại khiến gia đình hạnh phúc hơn. Điều này nhấn mạnh rằng: giá trị của một ngôi nhà không nằm ở kích thước hay giá trị vật chất, mà ở tình yêu và sự gắn kết bên trong.
Hàng tháng các gia đình nhỏ phải chi một khoản không hề nhỏ để thanh toán khoảng chục cái bill như: điện, nước, truyền hình cáp, internet, gửi xe, đổ rác... thậm chí mỗi năm Tết đến lại phải sơn sửa, dặm vá, duy tu, bảo dưỡng các hệ thống trong nhà. Căn nhà để ở chắc chắn không thể là tài sản, nó là một ví dụ tiêu biểu của tiêu sản.
6. Thất bại là điểm khởi đầu của thay đổi
Bị sa thải, Cao Chí Lũy phải thử sức ở lĩnh vực mới – công việc giao hàng. Anh dần thích nghi, học cách vượt qua giới hạn bản thân. Cái khó ló cái khôn. Ngay cả ngõ cụt cũng là điểm xuất phát nếu biết quay lưng đúng lúc.
Bài học rút ra: Đừng để kinh nghiệm hay sự an toàn biến bạn thành người ngại thay đổi. Chỉ cần không dừng lại, việc bạn tiến chậm cũng không là vấn đề. Dù bạn làm kỹ thuật hay kinh doanh, không thể không chú ý một kỹ năng siêu năng lực đó là: "sự nhạy bén trong kinh doanh". Đừng biến mình thành con ếch trong đáy giếng, hãy bước ra khỏi lũy tre làng để khám phá xem điều gì đang xảy ra trên thị trường, nhóm khách hàng nào đang quan tâm giá trị của bạn.
7. Phát triển bản thân liên tục để không bị lỗi thời
Xã hội thay đổi quá nhanh, nếu không liên tục phát triển bản thân, bạn sẽ dễ dàng bị những người trẻ hơn – với sức khỏe, sự sáng tạo, nhiều năng lượng và nhiệt huyết – vượt qua. Kinh nghiệm dày dạn, bằng cấp dày cộp, suất "biên chế" còn gọi là "bùa yểm không thể mất việc" cũng như tư duy "sống lâu lên lão làng" không còn phù hợp với thời đại AI và cách mạng công nghiệp 4.0. Các bộ máy cơ quan và doanh nghiệp ngày càng tinh gọn hơn, dĩ nhiên người trẻ sẽ được ưu tiên giữ lại.
8. Muốn bắt đầu lại nhanh hơn, hãy học từ những người giỏi nhất
8. Linh hoạt không phải là thay đổi mọi thứ, mà là biết khi nào cần thay đổi
Cách nhanh nhất để trở nên xuất sắc trở lại là luôn luôn cầu thị và học hỏi từ những người giỏi nhất, bất kể người đó ít tuổi hơn mình cũng có thể làm thầy của mình. Tìm đến họ, học mọi thứ tốt nhất từ họ, và khéo léo vận dụng để trở thành chuyên gia trong các lĩnh vực mới. Bắt đầu thứ gì mới cũng sẽ khó khăn, nhưng phải vượt qua chính mình, nâng cấp bản thân liên tục và bớt cái tôi lại, người ta thấy được sự chân thành thì người ta sẽ giúp đỡ bạn. Đây chính là hành trình trở về với Sơ Tâm, được hiểu theo nghĩa là: bắt đầu tâm trí như người mới học việc, và đó chính là triết lý nổi tiếng của người Nhật có tên là SHOSHIN - trí tuệ của người mới (Beginner's Mind) .
Bài học rút ra: Bỏ sĩ diện xuống nhất định bạn sẽ tiến nhanh. Sĩ diện là gánh nặng, là rào cản. Chỉ cần không vi phạm đạo đức và pháp luật thì nghề nào cũng sống tốt.
9. Luôn có hoàn cảnh tệ hơn chúng ta. Đừng bi quan rồi lạc lối
10. Không có gì là bất biến. Sự chăm chỉ không có nghĩa là ổn định cho đến khi về hưu
Xu hướng xã hội sẽ tấn công cuộc sống của chúng ta dù chúng ta không làm gì cả. Việc ngồi yên và không phát triển sẽ dẫn đến việc chúng ta bị loại bỏ.
Tiền bạc sẽ thực sự quan trọng khi bạn cần nó. Tuy nhiên, nếu không có tiền thì nghị lực vượt lên nghịch cảnh mới thực sự phát huy. Nếu đời cho bạn một quả chanh, hãy biến nó thành ly nước chanh thay vì chê nó chua chát quá!
Sóng gió cuộc đời dù lớn bao nhiêu nhưng chỉ cần hậu phương vững vàng thì mọi chuyện sẽ là chuyện nhỏ.
Kết luận
Phim "Upstream" không chỉ là câu chuyện về một người đàn ông tái khởi động sự nghiệp ở tuổi trung niên, mà còn chứa đựng những bài học quý giá và thức tỉnh cho giới trẻ: "Thái độ hơn trình độ", "Linh hoạt hơn kiên định", "Thích nghi hơn hoàn hảo", "Uyển chuyển hơn áp đặt", "Sáng tạo hơn lặp lại", "Điều chỉnh hơn đối đầu"...
Chỉ cần không dừng lại, việc bạn tiến chậm cũng không là vấn đề. Dù bạn làm kỹ thuật hay kinh doanh thì đều cần xây dựng tư duy nhạy bén với thị trường. Đừng biến mình thành con ếch trong đáy giếng không bao giờ ra khỏi lũy tre làng.
thái độ làm việc, cách nhìn nhận bản thân và sự cố gắng không ngừng. Bạn có thể áp dụng những bài học này vào chính sự nghiệp của mình, bất kể bạn đang ở giai đoạn nào trong cuộc đời.
======
TÓM TẮT:
