Metacognition: Thức ăn cho tư duy! (FOOD FOR THOUGHT)
Last updated: August 11, 2025 Xem trên toàn màn hình
Recommended for you
- 04 Sep 2021
Tào lao là gì? Các bí quyết để tránh tào lao trong giao tiếp 1765 - 28 Apr 2023 Mô hình Why, How, What là gì? 1224
- 04 Aug 2021 Đừng sợ đi chậm, chỉ sợ đứng yên 1167
- 07 Aug 2024 Kỷ nguyên VUCA và TUNA – Cơ hội phát triển và chuyển đổi mạnh mẽ nhờ cuộc cách mạng 4.0 1092
- 16 Mar 2022 [INFOGRAPHIC] 32 Thiên kiến nhận thức làm sai lệch quyết định của bạn (Phần I) 972
- 29 Jul 2020 Câu chuyện mài chiếc rìu trước khi chặt cây: Bài học từ tổng thống vĩ đại nhất của nước Mỹ - Abraham Lincoln 677
- 04 Mar 2023 Top 5 bài kiểm tra tính cách nổi tiếng trong phỏng vấn việc làm tại Nhật Bản 639
- 15 Aug 2024 Kỹ năng thuyết trình với kỹ năng ABC (Accuracy, Brevity, Clarity) 633
- 24 Mar 2021 Hiệu ứng Dunning-Kruger – Ảo tưởng sức mạnh về năng lực của bản thân 630
- 29 Sep 2022 Từ chuyện người ăn xin và chiếc cần câu cá, điều gì là quan trọng nhất: Kiến thức, kỹ năng hay thái độ với cuộc sống 610
- 01 Mar 2021 Ý nghĩa và bài học rút ra từ truyện thầy bói xem voi 518
- 01 Apr 2023 Bí quyết đàm phán tạo ra giá trị từ câu chuyện Chia Cam 492
- 12 Apr 2023 Phương pháp 6 chiếc mũ tư duy là gì? Vận dụng trong điều hành cuộc họp hiệu quả 479
- 23 Apr 2023 Không để lỡ tàu khi bước vào cách mạng công nghiệp 4.0 với bài kiểm tra SPI trong tuyển dụng tại Nhật Bản 458
- 16 Mar 2022 [INFOGRAPHIC] 32 thiên kiến nhận thức làm sai lệch quyết định của bạn (Phần II) 394
- 11 Sep 2024 Mindset, skillset, toolset là gì? 393
- 11 Oct 2024 "Kham Nhẫn" Trong Kinh Doanh: Sức Mạnh Của Sự Kiên Nhẫn 389
- 10 Jul 2021 Chuyên gia chia sẻ các nguyên tắc tư duy sáng tạo hệ thống với tên gọi Systematic Inventive Thinking (SIT) 385
- 07 Aug 2019 Câu chuyện thanh gỗ ngắn và bài học kinh doanh cho Doanh nghiệp 381
- 23 Jun 2024 Người trí tuệ không tranh cãi ĐÚNG/SAI 371
- 08 Nov 2022 16 phong cách làm việc của người Nhật Bản mà Việt Nam cần học hỏi 359
- 22 Jan 2025 Khi ngư dân không thể ra khơi, họ sửa lưới 288
- 11 Sep 2022 Sức mạnh của lời khen 260
- 01 Aug 2023 Kỹ năng thời VUCA: Tận mắt thấy tai nghe chưa chắc đã đúng 237
- 11 Sep 2022 Từ truyện “Thầy bói xem voi” tới quản trị bằng Tư Duy Hệ Thống 203
- 13 Jan 2025 Du mục kỹ thuật số (Digital Nomad) là gì? 160
- 15 Sep 2020 Hai câu chuyện về dòng nước - Ao tù hay suối nguồn tươi trẻ? 160
- 04 Feb 2025 Vibe là gì? Giải mã tần số rung động giúp bạn thu hút năng lượng tích cực 155
- 05 Dec 2022 Hỏi 5 lần (5 WHYs) – Kỹ thuật "đào" tận gốc cốt lõi vấn đề 147
- 01 Aug 2024 Kỹ năng thời VUCA: Người khôn ngoan thường không tranh cãi vô ích 129
- 29 Dec 2024 Phí Phạm Không Phải Lúc Nào Cũng Xấu – Đây Là Lý Do Tại Sao! 69
- 19 Mar 2025 Tạm Biệt ‘Copy & Paste’ – Thế Hệ Gen Alpha Đã Tạo Ra Một Thế Giới Mới Như Thế Nào? 63
- 16 Aug 2024 Bạn biết bao nhiêu phương pháp học thông minh? 56
- 17 Apr 2025 "False dilemma" là gì? 54
- 08 Sep 2025 Tâm Lý Phản Kháng (Reactance): Vì Sao Càng Cấm, Người Ta Càng Muốn Làm? 34
- 23 May 2025 Funemployment: Khi Nghỉ Việc Không Còn Là Ác Mộng Mà Là Cơ Hội Làm Mới Cuộc Đời 29
- 16 Apr 2025 Phương pháp Ghi Nhớ Chủ Động (Active Recall) là gì? Ưu điểm và nhược điểm? 29
Chiến lược giảng dạy Metacognition và cách đánh giá Metacognition
“Tôi thích làm toán khi nghe nhạc yêu thích qua tai nghe”
“Tôi đọc, đọc và đọc cho đến khi không thể quên được”
“Tôi thích vừa nguệch ngoạc vừa nghe giảng”
Bạn đã từng nghe những câu này chưa? Những câu này phản ánh điều gì về người học của bạn? Phản ánh điều gì về các chiến lược mà họ sử dụng? Và làm thế nào họ biết được những chiến lược đó?
Chào mừng bạn đến với thế giới của Metacognition!
Khoan đã… Meta… gì cơ???
Metacognition là gì?
“[Metacognition] đề cập đến khả năng suy ngẫm, hiểu và kiểm soát việc học của bản thân” (Schraw and Dennison, tr. 460).
- Meta: “Về” (About)
- Cognition: Nhận thức (Thinking)
Nói một cách đơn giản, metacognition là “suy nghĩ về chính suy nghĩ của mình” (thinking about one’s thinking). Nó phản ánh sự tự nhận thức (self-awareness) của học sinh, khả năng suy nghĩ có chủ đích về các chiến lược tư duy của bản thân, từ đó giúp họ đạt kết quả cao hơn bằng cách hiểu sâu hơn các trải nghiệm học tập và trải nghiệm sống.
“Metacognition là hệ thống điều tiết mà con người sử dụng để hiểu và kiểm soát hiệu suất nhận thức (cognitive performance) của bản thân. Nó bao gồm việc con người rất ý thức về cách mình học, biết chiến lược nào phù hợp với nhu cầu, đánh giá hiệu quả của các chiến lược và sau đó áp dụng kế hoạch hành động tối ưu để học hiệu quả.” (CIEL/Vancouver Island University, Knaack and Robertson).
Các kỹ năng metacognition
Học sinh có kỹ năng metacognition thành thạo:
- Xác định được giới hạn trí nhớ của mình và tìm kiếm sự trợ giúp khi cần thiết.
- Xác định được điểm mạnh, điểm yếu và cải thiện bản thân.
- Theo dõi tiến trình học tập của mình thông qua các đánh giá bản thân thường xuyên.
- Có khả năng tự giám sát và sử dụng nhiều chiến lược học khác nhau.
- Tự tin hơn vào kỹ năng của bản thân nhờ luyện tập thường xuyên.
- Là những người lên kế hoạch giỏi ở nhiều cấp độ học tập.
Pintrich (2002) cho rằng cần giảng dạy kiến thức metacognitive một cách rõ ràng vì nhiều sinh viên vào đại học vẫn có rất ít kiến thức metacognitive: ít biết về các chiến lược, các nhiệm vụ nhận thức khác nhau và đặc biệt là chưa hiểu rõ về bản thân.
Chiến lược giảng dạy Metacognition
Nhiều chiến lược có thể được áp dụng để giảng dạy metacognition và nuôi dưỡng sự tự nhận thức ở học sinh ngay từ nhỏ. Nghiên cứu cho thấy tự nhận thức không chỉ phát triển trong thời thơ ấu mà còn liên quan đến các quá trình metacognitive của não bộ.
Với vai trò giáo viên, chúng ta biết rằng nếu học sinh suy ngẫm về cách mình học, họ sẽ trở thành những người học tốt hơn.
Metacognition bao gồm 2 yếu tố chính:
-
Knowledge of Cognition (Kiến thức về nhận thức – gồm Declarative, Procedural, và Conditional)
a. Nhận thức về các yếu tố ảnh hưởng đến việc học của bản thân
b. Biết một loạt các chiến lược để học
c. Chọn chiến lược phù hợp cho từng tình huống học tập -
Regulation of Cognition (Điều tiết nhận thức)
a. Đặt mục tiêu và lập kế hoạch
b. Giám sát và kiểm soát việc học
c. Đánh giá việc điều tiết của bản thân (xem chiến lược đang dùng có hiệu quả không, điều chỉnh và thử cách mới)
Ví dụ về metacognition trong thực tế:
- Xác định phong cách và nhu cầu học tập của bản thân
- Lập kế hoạch cho một nhiệm vụ
- Thu thập và sắp xếp tài liệu
- Sắp xếp không gian học tập và thời gian biểu
- Theo dõi lỗi sai
- Đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ
- Đánh giá hiệu quả chiến lược học tập và điều chỉnh
4 nhóm chính trong chiến lược giảng dạy:
- Learning Style Assessments – Đánh giá phong cách học tập
- Modeling – Làm mẫu
- Meta-discussions – Thảo luận siêu nhận thức
- Guidance in Self-Questioning – Hướng dẫn tự đặt câu hỏi
Một số chiến lược cụ thể:
- Dạy học sinh về cách não có thể phát triển (growth mindset) so với cố định (fixed mindset).
- Tạo cơ hội cho học sinh đặt câu hỏi và bày tỏ thắc mắc trong môi trường an toàn.
- Bài tập phản chiếu (reflection exercises): ví dụ bảng KWL và sơ đồ tư duy để so sánh kiến thức trước và sau khi học.
- Nhật ký học tập (learning journals): Tự giám sát, tập trung vào “cách” và “lý do” học – thực hiện hàng tuần.
- Hoạt động “wrapper”: công cụ tự giám sát bao quanh nhiệm vụ hiện tại và tích hợp kỹ năng metacognition.
- Viết phản chiếu/ hồi tưởng: viết tiểu luận thay vì câu hỏi trắc nghiệm để phát triển tư duy bậc cao.
Đánh giá Metacognition
Hầu hết các chiến lược trên cũng đồng thời là công cụ đánh giá kỹ năng metacognition của học sinh.
- Bảng KWL, bảng câu hỏi, hoạt động wrapper, bài phản chiếu và quan sát đều hữu ích.
- Error Detection Paradigm (Baker & Cerro, 2000): học sinh đọc văn bản có lỗi, đánh giá kỹ năng metacognition qua khả năng phát hiện lỗi.
- Dùng bảng kiểm hoặc bảng câu hỏi kèm thang điểm.
- Self-Report Judgements: học sinh tự đánh giá độ khó của nhiệm vụ trước, trong và sau khi học.
- Thinking aloud: học sinh nói to quá trình suy nghĩ của mình – cách này rất hiệu quả để đánh giá chiến lược học tập.
- Trò chơi trí nhớ (memory games): từ thẻ nhớ đến trò chơi bingo, giúp bộc lộ nhiều về quá trình tư duy của học sinh.
Tất cả các kỹ thuật này đều hữu ích nhưng có giới hạn. Tuy nhiên, việc xây dựng kỹ năng metacognition vẫn là một phần quan trọng trong hành trình học tập của học sinh – vì vậy, dù có đánh giá hay không, ta vẫn cần ưu tiên giảng dạy kỹ năng này.
- Bạn có chiến lược nào để nuôi dưỡng metacognition cho học sinh của mình không?
- Bạn thường dùng trò chơi hoặc hoạt động nào với học sinh tiểu học để xây dựng kỹ năng này?
Khám phá thêm các chủ đề sau
Đọc thêm: Hướng dẫn hợp tác viết bài (guest blogging)
Các chủ đề được quan tâm nhiều nhất
CHIA SẺ BÀI VIẾT
Mới cập nhật