Thiên kiến xác nhận (Confirmation Bias) có phải là một dạng bảo thủ?
Last updated: September 09, 2024 Xem trên toàn màn hình
Recommended for you
- 06 Feb 2024
Bài toán Trolley Problem: Hi sinh thiểu số để cứu đa số? 54/182 - 12 Nov 2024 "Nhân tình thế thái" là gì? "Thời thế" là gì? 41/1655
- 04 Mar 2020 Kinh nghiệm lập dự toán chi phí dự án phần mềm theo phương pháp Man-Month 30/2563
- 01 Aug 2022 20 bài học kinh nghiệm rút ra từ Tam Quốc Diễn Nghĩa 21/881
- 01 Jul 2023 Phương pháp Shuhari - Làm sao học ít hiểu nhiều? 19/962
- 26 Jul 2024 "Khổ tận cam lai" - Làm thế nào để chuyển hóa từ khổ thành sướng? 17/2453
- 15 Apr 2023 Nghịch lý từ câu chuyện “một chén gạo dưỡng ơn, một đấu gạo gây thù” 13/703
- 04 Oct 2023 Authority bias (Thiên kiến uy quyền) là gì? 9/524
- 09 Aug 2019 Nghịch lý Icarus - Nghịch lý nói hay làm dở (Good idea, bad execution) 9/605
- 12 May 2021 Các yêu cầu thay đổi (Change Requests) - nỗi ám ảnh của team dự án phần mềm 9/372
- 14 Aug 2022 Khác biệt giữa tiêu chí hoàn thành DOD (Definition of Done) với tiêu chí nghiệm thu (Acceptance Criteria) 9/490
- 01 Nov 2023 Lòng Tham Vi Tế: Khi Chúng Ta Chạy Theo Miễn Phí Mà Không Biết Đang Đánh Đổi Điều Gì 8/114
- 01 Aug 2022 "Sponsored Content" là gì? Khác nhau giữa Sponsored Content và Native Advertising? 7/797
- 09 Aug 2022 Hiệu ứng “rắn hổ mang” (Cobra effect): Khi giải pháp trở thành vấn đề, tưởng vui lại hóa xui 6/498
- 04 May 2024 Hiệu ứng FOMO trong phát triển phần mềm 6/311
- 04 Jan 2023 Đánh giá nhân sự theo chuẩn người Nhật 6/386
- 01 Apr 2022 Chi phí nhà thầu phụ chiếm bao nhiêu phần trăm gói thầu? 5/158
- 01 Sep 2020 Co-founder là gì? Vai trò của các Co-Founder khi lập nghiệp. 5/224
- 15 Apr 2020 Phần mềm BPM là gì? So sánh với ERP và các phần mềm Workflows 5/554
- 21 Mar 2024 12 triết lý sống tối giản bạn nên biết 5/131
- 02 Oct 2023 Ngôi Chùa Trăm Năm và Viên Gạch Vỡ: Bài Học Thấm Thía Về Lỗi Nhỏ Trong Bức Tranh Lớn 5/246
- 04 Sep 2020 IQ, EQ hay LQ quan trọng nhất trong thời đại 4.0? 5/495
- 09 Jan 2025 10 Nghịch Lý Cuộc Sống Từ Phim Upstream (nghịch hành nhân sinh): Đối Mặt Rủi Ro Trong Thời Đại VUCA 4/176
- 15 Mar 2024 Tê liệt vì suy nghĩ quá nhiều (Analysis Paralysis) là gì? 4/223
- 13 Aug 2025 Hội chứng "imposter syndrome" là gì? 4/64
- 12 Aug 2025 Hội chứng Imposter Syndrome: Vì sao Quản Lý Dự Án giỏi lại luôn nghĩ mình không đủ giỏi? 4/65
- 08 Mar 2022 Mô hình nguồn mở hoạt động ra sao? 4/198
- 22 May 2022 Tư duy ngoài hộp (Thinking out of box) là gì? Tại sao quan trọng với sự phát triển của doanh nghiệp? 4/425
- 01 May 2023 [Tư vấn CNTT] Quản lý ngân sách CNTT cho doanh nghiệp 3/169
- 01 Aug 2022 Bí quyết số 1 cho doanh nghiệp 4.0 với 10 chiến lược phát triển năng lực nhân sự CNTT 3/147
- 20 Dec 2022 Bài học quản lý nhân sự từ một trận chung kết bóng đá 3/277
- 02 Aug 2024 Tổng hợp các câu nói động lực - chất xúc tác cho sự phát triển bản thân 3/118
- 01 Aug 2022 Đỉnh cao ứng xử của kẻ trí tuệ: Nhìn thấu không nói, biết người không bình, hiểu lý không tranh 3/350
- 08 Dec 2023 Giải mã bí mật của trò chơi vô hạn và hữu hạn 3/374
- 12 Jul 2023 Vì sao ngày càng nhiều dự án phần mềm thất bại? 3/516
- 01 Aug 2024 Infomercial - Chiến thuật "cô đọng" điều gì đó trong đầu người dùng 3/342
- 01 Feb 2022 Thách thức với doanh nghiệp chuyển đổi số trong thời đại VUCA 2/691
- 08 Mar 2020 Vì sao doanh nghiệp cần phải tạo Web bán hàng? 2/161
- 19 Aug 2020 Lift & Shift - Phương pháp tối ưu dịch chuyển hệ thống phần mềm qua đám mây 2/150
- 07 Feb 2025 Buyer’s remorse: Sự hối hận của người mua sau khi chốt đơn mua hàng 2/86
- 14 May 2024 Chiến lược răng lược là gì? Làm thế nào để tận dụng chiến lược răng lược trong kinh doanh? 2/210
- 12 Jul 2021 Để chuyển đổi số, cần “bẻ gãy” (disrupt) trong tư duy 2/183
- 08 Dec 2023 Hiệu ứng Barnum là gì? Hiệu ứng Barnum tốt hay xấu? 2/362
- 10 Sep 2024 Tại sao những thứ chúng ta muốn lại ít khi có được? 2/198
- 03 Sep 2020 Hiệu ứng rắn hổ mang, Luật Goodhart, Campbell & Chuyện thi cử 1/193
- 18 Jan 2025 Echoist là kiểu người gì? Echoist khác với người hướng nội và người ái kỷ như thế nào? 1/83
- 01 May 2025 Vì Sao Các Cửa Hàng Trung Quốc Không Vội Vã Phục Vụ Khách Hàng? 1/80
- 09 Feb 2021 Tầm nhìn là gì? Tí dụ minh họa cụ thể về tầm nhìn 1/124
- 03 Oct 2021 Khác biệt giữa thiết kế phần mềm và thiết kế công trình xây dựng 1/504
- 17 Aug 2020 Mục tiêu dự án là gì? Làm thế nào để xác định mục tiêu? 1/224
- 18 Mar 2018 Dịch vụ Hosting cho Website là gì? Các lời khuyên chọn Hosting tốt nhất 1/235
- 25 Apr 2018 Bảo hộ bản quyền phần mềm dưới khía cạnh sở hữu trí tuệ như thế nào? 1/142
- 03 Feb 2020 Sản phẩm OEM và ODM là gì? 1/456
- 18 Jul 2020 Lợi ích cận biên (Marginal Utility) là gì? Qui luật lợi ích cận biên giảm dần 1/622
- 16 Feb 2024 Nghịch lý của sự hoàn hảo: AI có thể quá tốt để sử dụng? 1/168
- 11 Sep 2020 Nghịch lý kinh doanh tại Mỹ: Chăm sóc khách hàng không tốt, nhưng công ty lại lãi lớn 1/140
- 01 Sep 2023 Định luật Goodhart và định luật Campbell - Nghịch lý về thành tích /192
- 17 Feb 2018 Hệ luỵ khi sử dụng Web Hosting từ nhà cung cấp kém chất lượng /141
- 09 Apr 2025 10 bẫy thao túng bạn có thể chưa biết /109
- 08 May 2024 Ghosting và Thao Túng Tâm Lý: Những Điều Gen Z Cần Biết để Bảo Vệ Bản Thân /77
Thiên kiến xác nhận (Confirmation Bias) là gì?
Theo Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ thì Confirmation Bias còn gọi là thiên kiến xác nhận, đây là xu hướng tìm kiếm thông tin ủng hộ, thay vì bác bỏ, định kiến của một người. Điển hình là bằng cách diễn giải các bằng chứng để xác nhận những niềm tin hiện có trong khi bác bỏ hoặc bỏ qua bất kỳ các dữ liệu mâu thuẫn nào ảnh hưởng đến niềm tin.
Thiên kiến xác nhận là xu hướng tìm kiếm, lắng nghe và sử dụng những thông tin để củng cố niềm tin, mong đợi hoặc những điều bản thân tin tưởng. Ví dụ như:
- Chỉ chú ý đến thông tin xác nhận lại niềm tin của bạn.
- Chỉ theo dõi những người trên mạng xã hội có cùng quan điểm với bạn.
- Không lắng nghe hay chấp nhận suy nghĩ của người khác.
Tìm hiểu thêm: Cảnh giác các bẫy của mạng xã hội: Hiệu ứng “buồng phản âm” (echo chambers) và thiên kiến xác nhận (confirmation bias)
Chúng ta thường tự cho rằng những gì mình biết là đúng và có xu hướng chỉ tìm kiếm, giải thích và ghi nhớ những thông tin liên quan để chứng minh cho quan điểm sẵn có của bản thân mà không xem xét ý kiến trái chiều khác.
Thí dụ: Chẳng hạn, bạn là người rất yêu thích cà phê và để chứng minh những lợi ích cà phê mang lại bạn tìm đọc những bài báo khen ngợi cà phê và luôn cho rằng mình đã đúng.
Nguyên nhân dẫn đến thiên kiến này là tâm lý chỉ tìm cách xác nhận những suy nghĩ hiện có để hạn chế nguồn lực khi cần ra quyết định. Ngoài ra, thiên kiến này giúp bảo vệ lòng tự trọng của bản thân, khiến bạn cảm thấy niềm tin của mình là chính xác.
Để hạn chế tác động của thiên kiến xác nhận, bạn nên thu thập thông tin từ nhiều nguồn khác nhau để có sự công bằng khi ra quyết định.
Sự khác biệt giữa định kiến và thiên kiến
Thiên kiến là xu hướng nghiêng về một phía hoặc cách diễn giải sự việc, phụ thuộc vào thế giới quan, niềm tin cá nhân thông qua quá trình lọc thông tin vô thức của bản thân. Các niềm tin này thường không chính xác, không được chứng minh thông qua thực tế hoặc có nhưng không đầy đủ.
Định kiến (Prejudice) là các quan điểm đã tồn tại trước cả khi bạn ra đời và bạn tiếp thu chúng trong quá trình sinh sống, học tập. Do đó, cụm từ “định kiến xã hội” đề cập đến những quan điểm vốn đã tồn tại trong xã hội.
Thiên kiến xác nhận là yếu tố chủ quan hay khách quan?
Các thí dụ về hậu quả từ thiên kiến xác nhận tồn tại ở các ngành nghề trong xã hội:
Các bác sĩ y khoa cũng có thiên kiến xác nhận. Khi bác sĩ thường có linh cảm sơ bộ về chẩn đoán sớm tình trạng bệnh. Linh cảm này có thể cản trở khả năng của bác sĩ trong việc đánh giá thông tin có thể chỉ ra chẩn đoán thay thế có nhiều khả năng xảy ra hơn. Do đó trong y khoa luôn phải kết hợp các chẩn đoán sơ bộ, chẩn đoán phân biệt, kết quả cận lâm sàng để đưa ra kết luận chính xác nhất. Ngoài ra người bệnh và người nhà cũng nên "thận trọng" với quyết định của bác sỹ kể cả đó là bác sỹ tin tưởng nhất, nếu có điều kiện nên chẩn đoán và khám định kỳ với nhiều bác sỹ khác nhau ở nhiều cơ sở khác nhau để có thông tin khách quan nhất.
Trong ngành luật, các thẩm phán và bồi thẩm đoàn đôi khi đưa ra quan điểm về có tội hay vô tội của bị cáo trước khi có đầy đủ các bằng chứng. Khi thẩm phán hoặc bồi thẩm đoàn đưa ra ý kiến, Confirmation Bias sẽ cản trở khả năng xử lý thông tin mới xuất hiện trong phiên tòa, điều này có thể dẫn đến những phán quyết bất công.
Trong thời đại kỹ thuật số, luồng thông tin tràn ngập có thể dẫn đến thành kiến xác nhận, trong đó các cá nhân ưa thích thông tin phù hợp với niềm tin của họ trong khi bác bỏ các bằng chứng mâu thuẫn. Sự thiên vị này có thể dẫn đến "ảo tưởng về kiến thức", gây ra sự tự tin quá mức và đưa ra quyết định kém mặc dù có quyền truy cập vào nhiều dữ liệu hơn. Phương tiện truyền thông xã hội và các thuật toán càng làm trầm trọng thêm vấn đề này bằng cách tạo ra các "buồng phản âm" (echo chambers) để củng cố niềm tin hiện có. Để chống lại những thách thức này, kỹ năng tư duy phê phán là rất cần thiết. Những kỹ năng này bao gồm diễn giải, phân tích, đánh giá và tự điều chỉnh, giúp các cá nhân điều hướng thông tin một cách hiệu quả và đưa ra quyết định sáng suốt. Các tổ chức phải trau dồi những kỹ năng này để khai thác giá trị thực sự của thông tin trong bối cảnh thời đại VUCA ngày nay.
Confirmation Bias có phải là tính cách bảo thủ?
Đây là một lối tư duy khá phổ biến hiện nay đặc biệt trong một môi trường làm việc quan liêu, thiếu dân chủ, lãnh đạo độc đoán. Trước đây, những suy nghĩ trái chiều mang tính cực đoan như vậy chỉ chiếm ưu thế ở những người thuộc các giáo phái hay các nhóm ủng hộ thuyết âm mưu như là hội trái đất phẳng. Ngày nay, thiên kiến xác nhận có thể trở thành cái cớ để tạo nên tội ác ở một số người cực đoan, bao gồm:
- Các hành vi thao túng tâm lý (phổ biến nhất là "lùa gà" như cách gọi trên mạng xã hội) của các tổ chức đa cấp, các thầy tu ("ma tăng") lợi dụng Phật giáo để khoác áo cà sa nhằm tuyên truyền mê tín dị đoan, kêu gọi cúng dường.
- "Mượn đầu heo nấu cháo". Chuyện "mượn đầu heo nấu cháo" đã trở thành thủ đoạn quen thuộc trong nền kinh tế thị trường từ bất động sản đến các startup triệu đô (như vụ vợ chồng Sonny Vũ và Lê Diệp Kiều Trang - cựu CEO của Facebook Việt Nam đã "lừa dối" hơn 7 triệu USD của cộng đồng góp vốn thông qua hệ thống web crowd-funding "Indiegogo" dành cho các đầu tư thiên thần).
Thiên kiến xác nhận không chỉ đơn thuần là tính bảo thủ. Có thể xuất phát từ âm mưu rõ ràng của một ai đó khi tìm cách đóng khung các số liệu và bằng chứng thực tế để chúng phù hợp với giả thuyết của họ. Những người mang theo thiên kiến xác nhận cũng chỉ lựa cái nào phù hợp với giả thuyết, niềm tin của họ mà thôi.
Cách tiếp cận của những người mắc phải thiên kiến xác nhận là đi ngược lại với cách tư duy lý trí.
- Nguyên tắc 1: Phải sử dụng các giả thuyết sao cho phù hợp với các cơ sở, bằng chứng thực tế.
- Nguyên tắc 2: Phải liên tục đưa ra các phương pháp tiếp cận, lý luận khác nhau để phản bác giả thuyết ấy một cách logic, hợp lý.
Các giả thuyết được nhào nặn bởi thiên kiến xác nhận thường thiếu cả 2 nguyên tắc trên vì vốn dĩ mục tiêu của những người “tìm" ra nó chưa bao giờ là đi tìm sự thật cả, mục tiêu của họ là tìm kiếm sự sung sướng khi niềm tin của mình được củng cố, tán thành.
Các giả thuyết được nhào nặn bởi thiên kiến xác nhận thường thiếu cả 2 nguyên tắc trên vì vốn dĩ mục tiêu của những người “tìm" ra nó chưa bao giờ là đi tìm sự thật cả, mục tiêu của họ là tìm kiếm sự sung sướng khi niềm tin của mình được củng cố, tán thành.
Đây là một hiệu ứng tâm lý vô cùng nguy hiểm vì nó có thể che mờ đi lý trí của con người và gây ra sai lệch trong các nghiên cứu, nhìn nhận vấn đề. Tất cả chúng ta, ai cũng là nạn nhân của hiệu ứng tâm lý này và đặc biệt đáng sợ ở chỗ là đối với những người trẻ tuổi, hiệu ứng này còn có khả năng tẩy não nữa.
By Editing Team - TIGO Solutions
Phạm Tuệ Linh
Khám phá thêm các chủ đề sau
Đọc thêm: Hướng dẫn hợp tác viết bài (guest blogging)
Các chủ đề được quan tâm nhiều nhất
CHIA SẺ BÀI VIẾT
Link copied!
Mới cập nhật
