Hiệu ứng "trolley problem" đối với các chuyên gia ERP: Chia sẻ hay tích trữ kiến thức?

Published on: August 12, 2025
Last updated: August 30, 2025 Xem trên toàn màn hình

Recommended for you

04 Mar 2020 Kinh nghiệm lập dự toán chi phí dự án phần mềm theo phương pháp Man-Month 2506
01 Jul 2023 Phương pháp Shuhari - Làm sao học ít hiểu nhiều? 905
01 Aug 2022 "Sponsored Content" là gì? Khác nhau giữa Sponsored Content và Native Advertising? 764
01 Feb 2022 Thách thức với doanh nghiệp chuyển đổi số trong thời đại VUCA 668
15 Apr 2023 Nghịch lý từ câu chuyện “một chén gạo dưỡng ơn, một đấu gạo gây thù” 664
15 Feb 2021 Ứng dụng thuyết ngũ hành trong quản lý 593
18 Jul 2020 Lợi ích cận biên (Marginal Utility) là gì? Qui luật lợi ích cận biên giảm dần 584
15 Apr 2020 Phần mềm BPM là gì? So sánh với ERP và các phần mềm Workflows 532
03 Oct 2021 Khác biệt giữa thiết kế phần mềm và thiết kế công trình xây dựng 493
09 Aug 2022 Hiệu ứng “rắn hổ mang” (Cobra effect): Khi giải pháp trở thành vấn đề, tưởng vui lại hóa xui 470
14 Aug 2022 Khác biệt giữa tiêu chí hoàn thành DOD (Definition of Done) với tiêu chí nghiệm thu (Acceptance Criteria) 457
03 Feb 2020 Sản phẩm OEM và ODM là gì? 440
22 May 2022 Tư duy ngoài hộp (Thinking out of box) là gì? Tại sao quan trọng với sự phát triển của doanh nghiệp? 405
30 Sep 2022 Streamlining Your Business with Odoo - Everything You Need to Know 372
04 Jan 2023 Đánh giá nhân sự theo chuẩn người Nhật 366
19 Dec 2024 Quy Tắc Hai Chiếc Pizza của Jeff Bezos: Bí Quyết Họp Hành Tinh Gọn và Hiệu Quả 352
12 May 2021 Các yêu cầu thay đổi (Change Requests) - nỗi ám ảnh của team dự án phần mềm 348
01 Jan 2022 Luật chơi trong quản lý doanh nghiệp 311
02 May 2024 "Viên đạn bọc đường" là gì? Làm sao để nhận diện "viên đạn bọc đường"? 299
20 Apr 2019 Bạn có phân biệt được các mô hình thuê ngoài Staffing và Outsourcing? 251
01 Jun 2021 5 "điểm chết" trong teamwork 244
18 Mar 2018 Dịch vụ Hosting cho Website là gì? Các lời khuyên chọn Hosting tốt nhất 232
02 Oct 2023 Ngôi Chùa Trăm Năm và Viên Gạch Vỡ: Bài Học Thấm Thía Về Lỗi Nhỏ Trong Bức Tranh Lớn 227
17 Aug 2020 Mục tiêu dự án là gì? Làm thế nào để xác định mục tiêu? 213
01 Sep 2020 Co-founder là gì? Vai trò của các Co-Founder khi lập nghiệp. 213
20 May 2023 So sánh lợi thế Odoo ERP với các giải pháp phần mềm quản trị khác? 212
11 Feb 2020 MBWA - phong cách quản lý hiệu quả bằng cách đi vòng vòng 211
14 May 2024 Chiến lược răng lược là gì? Làm thế nào để tận dụng chiến lược răng lược trong kinh doanh? 205
15 Mar 2024 Tê liệt vì suy nghĩ quá nhiều (Analysis Paralysis) là gì? 204
23 Sep 2021 Odoo được tích hợp với những nền tảng bên ngoài như thế nào? 204
01 Sep 2023 Định luật Goodhart và định luật Campbell - Nghịch lý về thành tích 191
10 Sep 2024 Tại sao những thứ chúng ta muốn lại ít khi có được? 190
03 Sep 2020 Hiệu ứng rắn hổ mang, Luật Goodhart, Campbell & Chuyện thi cử 190
08 Mar 2022 Mô hình nguồn mở hoạt động ra sao? 185
09 Jan 2025 10 Nghịch Lý Cuộc Sống Từ Phim Upstream (nghịch hành nhân sinh): Đối Mặt Rủi Ro Trong Thời Đại VUCA 166
16 Feb 2024 Nghịch lý của sự hoàn hảo: AI có thể quá tốt để sử dụng? 162
08 Mar 2020 Vì sao doanh nghiệp cần phải tạo Web bán hàng? 158
01 May 2023 [Tư vấn CNTT] Quản lý ngân sách CNTT cho doanh nghiệp 156
09 Aug 2024 Latency (độ trễ) là gì? 154
01 Apr 2022 Chi phí nhà thầu phụ chiếm bao nhiêu phần trăm gói thầu? 151
04 May 2019 Muốn thành công, người làm kinh doanh cần ghi nhớ 20 nguyên tắc này 150
19 Aug 2020 Lift & Shift - Phương pháp tối ưu dịch chuyển hệ thống phần mềm qua đám mây 147
25 Apr 2018 Bảo hộ bản quyền phần mềm dưới khía cạnh sở hữu trí tuệ như thế nào? 140
11 Jun 2019 Cờ vua, cờ tướng và 7 bài học về tư duy quản trị 136
11 Sep 2020 Nghịch lý kinh doanh tại Mỹ: Chăm sóc khách hàng không tốt, nhưng công ty lại lãi lớn 136
17 Feb 2018 Hệ luỵ khi sử dụng Web Hosting từ nhà cung cấp kém chất lượng 130
09 Feb 2021 Tầm nhìn là gì? Tí dụ minh họa cụ thể về tầm nhìn 121
10 Sep 2019 So sánh các phân khúc ERP. Doanh nghiệp bạn thuộc phân khúc nào? 116
10 Aug 2020 Bạn có biết quy tắc thất bại nhanh: Fail early, fail often, fail cheap, but always fail forward 101
28 Apr 2021 Tổng chi phí trong việc triển khai xây dựng phần mềm ERP 99
16 May 2024 Nghịch lý Allais: Khi con người không “lý trí” như kinh tế học tưởng 90
01 May 2025 Vì Sao Các Cửa Hàng Trung Quốc Không Vội Vã Phục Vụ Khách Hàng? 78
29 Dec 2024 Phí Phạm Không Phải Lúc Nào Cũng Xấu – Đây Là Lý Do Tại Sao! 69
11 Mar 2025 Thiên hướng Hành động (Bias for Action) và Thiên hướng Quy trình (Bias for Process) tác động tiêu cực tới "đổi mới và sáng tạo" như thế nào? 54
15 May 2025 Hiệu quả năng lượng trong phần mềm (Energy Efficiency in Software) là gì? 47
21 Apr 2025 Phương pháp tiếp cận tối ưu Pareto là gì? 40
06 Dec 2025 Sức mạnh của phương pháp 30-for-30: Bạn đã bao giờ cam kết 30 ngày liên tục cho một mục tiêu? 34
16 Apr 2025 Lãnh đạo linh hoạt: Hành động (Bias for Action) hay không hành động (Non-Action)? 30
15 Aug 2025 Dự án phần mềm bị trì hoãn và vấn đề "akrasia" 27
05 Sep 2025 “Lời Khuyên”: Thuận lý thì ít, nghịch lý thì nhiều. Suy nghĩ không giống nhau thì không nên khuyên nhau. 22
24 Sep 2023 Chỉ số "Active View Viewable" là gì? 10

Có thể bạn đã từng nghe về “vấn đề xe điện” (trolley problem). Nếu chưa, bạn có thể xem tại liên kết này.

Tóm tắt: Vấn đề xe điện (trolley problem) thực chất là một thí nghiệm tư duy (thought experiment) về một tình huống tiến thoái lưỡng nan về đạo đức (ethical dilemma). Tình huống giả định này buộc người đọc phải chọn giữa hai phương án, và không phương án nào là “tốt” hoàn toàn.

Theo quan điểm của nhiều người, tình huống này gần với Thế lưỡng nan của Tù nhân (Prisoner’s Dilemma) hơn là Vấn đề xe điện (Trolley Problem). Cách tiếp cận “phản bội/giữ khư khư” (betraying/hoarding) có thể mang lại lợi ích tức thời (immediate benefits), vì người đó sở hữu lợi thế thông tin so với người khác. Ngược lại, cách tiếp cận “trung thành/chia sẻ” (loyal/sharing) thường đem lại lợi ích dài hạn (long-term benefits), vì nó nâng cao hình ảnh về năng lực chuyên môn (perceived expertise) trong mắt người khác. Trên thực tế, ấn tượng và nhận thức thường quan trọng hơn sự thật khi muốn thu hút khách hàng — bạn có thể là chuyên gia giỏi nhất, nhưng nếu không ai biết đến (unknown), bạn vẫn sẽ chật vật. Mở rộng ẩn dụ Thế lưỡng nan của Tù nhân, có thể nói rằng, về lâu dài, “người tù trung thành” thường có cơ hội tương lai tươi sáng hơn so với kẻ phản bội.

Là một chuyên gia trong lĩnh vực ERP, bạn cũng có thể gặp một tình huống tương tự. Bạn phải đối diện với câu hỏi:

“Tôi nên — (A) — chia sẻ kiến thức của mình,
ví dụ bằng cách viết blog về các best practices (thực hành tốt nhất), chia sẻ kinh nghiệm, và giúp phát triển nền tảng tri thức chung của cộng đồng

hay tôi nên — (B) — giữ kín kiến thức,
để có thể vượt qua mọi đối thủ và trở thành người dẫn đầu được công nhận trong lĩnh vực chuyên môn của mình?”

Đâu mới là câu trả lời đúng?

Đọc thêm: Làm sao để được người giỏi chỉ dẫn, truyền nghề?

Cả phương án A và B đều có lập luận hợp lý. Chắc chắn sẽ có những người, giống như nhiều thành viên tích cực trong cộng đồng ERP, nghiêng về phương án A — chia sẻ một cách cởi mở, thậm chí đến mức họ được công nhận với vai trò “Mentor” (người cố vấn). Ngược lại, có những người ở “chế độ chỉ đọc” (read-only mode) lại thiên về phương án B — họ khai thác nhiều thông tin hữu ích từ các blog, câu trả lời và thảo luận trong các nhóm chuyên gia khác nhau.

Người đọc hoài nghi có thể hỏi: “Liệu đây có thật sự là một tình huống tiến thoái lưỡng nan (valid dilemma) không? Chẳng phải ta có thể làm cả hai cùng lúc sao?”

Tôi tin rằng câu trả lời là có — đây thực chất là một “tình huống lưỡng nan giả” (false dilemma) mà tôi đưa vào chỉ để tạo hiệu ứng kịch tính.

Cộng đồng ERP thực sự cho phép chúng ta làm cả hai cùng lúc. Trên thực tế, các quy luật của networking (kết nối), crowd-sourced knowledge management (quản lý tri thức từ cộng đồng), teamwork (làm việc nhóm), và bản chất hợp tác của internet cùng social media đã dạy chúng ta một điều: Đám đông luôn có nhiều thông tin hơn bất kỳ cá nhân nào. Sự hợp tác sẽ luôn chiến thắng những chuyên gia “cô lập” (siloed experts) khi nói đến đổi mới và giải quyết vấn đề sáng tạo.

Vậy tại sao tôi viết blog này? Bởi tôi tin rằng vẫn còn rất nhiều tiềm năng chưa khai thác trong giá trị mà chúng ta có thể tạo ra bằng việc đóng góp cho cộng đồng ERP. Hãy thử tưởng tượng tình huống này:

Một tư vấn viên ở Phần Lan nhận được một câu hỏi cực kỳ hóc búa trong quá trình lựa chọn dự án mới. Anh/chị ấy tiến hành nghiên cứu kỹ lưỡng (due diligence), bao gồm cả việc tìm kiếm trong cộng đồng ERP, tìm ra hầu hết các câu trả lời, và cung cấp thông tin đó cho khách hàng. Tuyệt vời! Vấn đề được giải quyết! Hay là chưa?

Bởi đồng thời, những câu hỏi tương tự cũng đang được đặt ra bởi khách hàng ở 29 quốc gia khác. Dù có một số khác biệt nhỏ, tôi tin rằng phần lớn câu hỏi và nhu cầu thông tin khá tương đồng giữa các khu vực và ngành nghề. Chúng ta hoàn toàn có thể giúp bản thân và cả cộng đồng bằng cách nghĩ xem làm thế nào để biến kho kiến thức khổng lồ này trở nên giá trị hơn nữa, chỉ với quy trình 3 bước đơn giản và mất không quá vài phút mỗi ngày:

Sử dụng cộng đồng thường xuyên hơn để đặt câu hỏi, ngay cả khi chúng có vẻ đơn giản, ngay cả khi phát sinh trong giai đoạn lựa chọn dự án, hoặc liên quan đến các khía cạnh phi kỹ thuật như định vị sản phẩm (positioning) hay lộ trình phát triển (road maps). Điều này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về những khoảng trống thông tin đang tồn tại.
Sử dụng cơ chế gắn thẻ (tagging mechanism) một cách rộng rãi hơn để đảm bảo câu hỏi của bạn có thể được tìm thấy bởi những chuyên gia liên quan — những người thường làm việc đa ngành hoặc đa giải pháp.
Quay lại câu hỏi khi bạn đã nhận được câu trả lời và viết một bình luận ngắn chứa liên kết tới nguồn tài nguyên quan trọng mà bạn tìm được trong quá trình đó, có thể là một đường link hoặc thông tin về một chuyên gia thân thiện từ ERP, khách hàng ERP hoặc đối tác ERP đã hỗ trợ bạn.

Vì chúng ta không thể gặp khách hàng trực tiếp thường xuyên như mong muốn (vì lý do dịch bệnh hoặc chi phí), tôi tin rằng ta hoàn toàn có thể đưa cộng đồng lên một tầm cao mới bằng cách vừa chia sẻ (A) vừa giữ kiến thức (B) cùng lúc. Hãy tưởng tượng tác động đến thành công của bạn khi có thể khai thác trí tuệ của 3 triệu người dùng đã đăng ký để mang đến chuyên môn phù hợp, đáng tin cậy, đúng thời điểm cho vấn đề của bạn.

A A A A

[{"displaySettingInfo":"[{\"isFullLayout\":false,\"layoutWidthRatio\":\"\",\"showBlogMetadata\":true,\"showAds\":true,\"showQuickNoticeBar\":true,\"includeSuggestedAndRelatedBlogs\":true,\"enableLazyLoad\":true,\"quoteStyle\":\"1\",\"bigHeadingFontStyle\":\"1\",\"postPictureFrameStyle\":\"1\",\"isFaqLayout\":false,\"isIncludedCaption\":false,\"faqLayoutTheme\":\"1\",\"isSliderLayout\":false}]"},{"articleSourceInfo":"[{\"sourceName\":\"\",\"sourceValue\":\"\"}]"},{"privacyInfo":"[{\"isOutsideVietnam\":false}]"},{"tocInfo":"[{\"isEnabledTOC\":true,\"isAutoNumbering\":false,\"isShowKeyHeadingWithIcon\":false}]"},{"termSettingInfo":"[{\"showTermsOnPage\":true,\"displaySequentialTermNumber\":true}]"}]

Nguồn

{content}