Học thêm từ lâu đã trở thành một phần không thể thiếu trong hệ thống giáo dục nhiều quốc gia, nhưng cách thức diễn ra ở Mỹ và Việt Nam lại mang những đặc trưng khác biệt sâu sắc. Tại Mỹ, học thêm có vẻ như là một lựa chọn tự nguyện và linh hoạt, trong khi ở Việt Nam, nó gần như là điều bắt buộc để theo kịp chương trình học. Từ sự khác biệt này, những nghịch lý về xã hội hóa giáo dục xuất hiện rất rõ ràng, đặc biệt khi nhìn vào tác động của học thêm lên các học sinh ở hai quốc gia NÀY.

1. Học Thêm ở Mỹ: Tự Do Lựa Chọn và Phát Triển Cá Nhân

Ở Mỹ, học thêm (tutoring) thường chỉ xuất hiện khi học sinh có nhu cầu cải thiện một môn học nào đó, hoặc chuẩn bị cho các kỳ thi lớn như SAT, ACT – những bài kiểm tra quan trọng để vào đại học. Nhiều gia đình ở Mỹ xem việc thuê gia sư cá nhân hay tham gia các lớp học thêm là một phương tiện để phát triển năng lực cá nhân, thay vì là một áp lực xã hội. Các lớp học thêm không phổ biến trên diện rộng và học sinh chỉ tham gia khi họ cảm thấy cần thiết.

Mô hình học thêm ở Mỹ khá đa dạng, từ các chương trình sau giờ học do trường tổ chức, các trung tâm gia sư chuyên nghiệp, cho đến các nền tảng học trực tuyến miễn phí hoặc tính phí. Các trung tâm như Kumon, Mathnasium, hay Sylvan Learning là những lựa chọn phổ biến. Đồng thời, nhiều học sinh cũng được khuyến khích tham gia các hoạt động ngoại khóa để phát triển kỹ năng toàn diện, không chỉ giới hạn ở học thuật.

2. Học Thêm ở Việt Nam: Áp Lực Từ Hệ Thống và Văn Hóa Thi Cử

Trong khi đó, tại Việt Nam, học thêm đã trở thành một phần không thể tách rời của quá trình học tập. Học sinh không chỉ học thêm để bù đắp những lỗ hổng kiến thức mà còn để “chạy đua” với các kỳ thi chuyển cấp, đại học. Các lớp học thêm diễn ra thường xuyên, ngay cả trước và sau giờ học chính, với sự tham gia đông đảo của học sinh từ cấp tiểu học đến trung học. Điều này xuất phát từ nhiều yếu tố, bao gồm cả áp lực từ hệ thống giáo dục thi cử nặng nề và sự kỳ vọng từ gia đình.

Tại Việt Nam, nhiều lớp học thêm do chính giáo viên trường tổ chức, hoặc tại các trung tâm tư nhân. Ở nhiều nơi, học sinh buộc phải tham gia vì lo sợ không theo kịp chương trình học hoặc không đạt thành tích cao trong các kỳ thi. Điều này tạo ra một vòng luẩn quẩn khi học thêm trở thành nhu cầu “bất thành văn” của hệ thống, không chỉ với học sinh mà còn với phụ huynh và giáo viên.

3. Cách tổ chức

• Mỹ: Học thêm ở Mỹ thường được tổ chức dưới hình thức cá nhân (one-on-one tutoring) hoặc nhóm nhỏ. Có nhiều trung tâm dạy thêm chuyên nghiệp, hoặc học sinh có thể thuê gia sư tư nhân (thường là sinh viên đại học hoặc giáo viên có chứng chỉ). Ngoài ra, nhiều trường học cung cấp các chương trình học bổ sung sau giờ học (after-school programs) miễn phí hoặc có phí nhẹ, giúp học sinh rèn luyện thêm kiến thức.
• Việt Nam: Học thêm ở Việt Nam thường có hai hình thức chính: các lớp học thêm do thầy cô giáo tại trường tổ chức, hoặc học sinh tham gia các lớp học thêm tại các trung tâm. Ở một số nơi, học thêm với giáo viên dạy chính ở trường là một hiện tượng khá phổ biến và đôi khi không chính thức, việc này đôi lúc dẫn đến áp lực xã hội cho cả học sinh và phụ huynh.

4. Thời gian học thêm

• Mỹ: Học sinh thường tham gia học thêm 1-2 buổi mỗi tuần, thường là vào buổi tối hoặc cuối tuần. Học sinh cũng được khuyến khích tham gia các hoạt động ngoại khóa, phát triển kỹ năng mềm như lãnh đạo, làm việc nhóm, hoặc tình nguyện cộng đồng. 
• Việt Nam: Học sinh Việt Nam có thể tham gia học thêm hàng ngày, thậm chí là vào buổi sáng trước giờ học chính hoặc vào cuối tuần. Việc học thêm thường liên tục và dày đặc hơn so với xứ cờ hoa. Quan niệm của người Việt Nam là cứ học và học, để con em mình không bị... rớt kiến thức qua một đêm. 

5. Chi phí

• Mỹ: Chi phí học thêm tương đối cao nếu thuê gia sư cá nhân, tuy nhiên có nhiều chương trình hỗ trợ từ các tổ chức phi lợi nhuận, hoặc các trường học cung cấp dịch vụ dạy kèm miễn phí. Ngoài ra, nhiều học sinh sử dụng các tài nguyên học trực tuyến miễn phí.
• Việt Nam: Ở Việt Nam, chi phí học thêm có thể thấp hơn so với Mỹ. Tuy nhiên với tần suất học thêm ngày càng cao theo từng cấp học, chi phí tổng thể vẫn là một khoản lớn đối với nhiều gia đình.

6. Nghịch Lý Xã Hội Hóa Giáo Dục: Quyền Lợi Hay Bất Bình Đẳng?

Một trong những điểm đáng chú ý khi so sánh hệ thống học thêm giữa hai quốc gia là nghịch lý của xã hội hóa giáo dục. Ở Mỹ, mặc dù học thêm là tùy chọn và tập trung vào sự phát triển cá nhân, nhưng vấn đề chi phí cao và sự chênh lệch về cơ hội giáo dục giữa các nhóm học sinh khác nhau vẫn là một thách thức.  Những gia đình có điều kiện kinh tế tốt hơn thường dễ dàng tiếp cận các dịch vụ gia sư chất lượng, trong khi học sinh thuộc các gia đình có thu nhập thấp phải dựa vào các chương trình miễn phí từ trường hoặc cộng đồng – vốn có hạn chế về chất lượng và quy mô.

Bất bình đẳng về cơ hội cũng sẽ ảnh hưởng phần nào đến thành công sau này. Đó cũng là lý do vì sao học sinh thuộc nhóm "Rich Kids" - những người sinh ra ở vạch đích - có nhiều cơ hội trở nên giàu có nhanh hơn so với nhóm còn lại - những người phải tự nỗ lực vươn lên và tự tìm kiếm may mắn cho mình.

Tại Việt Nam, mặc dù việc xã hội hóa giáo dục – dưới hình thức học thêm – giúp học sinh tiếp cận nhiều nguồn kiến thức, nhưng nó cũng tạo ra một sự phân hóa lớn. Học sinh từ những gia đình có điều kiện có thể tham gia các lớp học thêm chất lượng cao, trong khi học sinh từ các gia đình khó khăn lại gặp khó trong việc tiếp cận những cơ hội tương tự. Điều này làm dấy lên câu hỏi liệu xã hội hóa giáo dục có thực sự tạo ra sự công bằng hay chỉ khiến khoảng cách về giáo dục ngày càng mở rộng?

7. Giáo Dục Toàn Diện: Học Thêm Có Phải Là Giải Pháp?

Tại Mỹ, hệ thống giáo dục khuyến khích sự phát triển toàn diện thông qua nhiều hoạt động ngoại khóa, thực tập, và các chương trình phát triển kỹ năng mềm. Học sinh không chỉ học để thi mà còn để chuẩn bị cho những kỹ năng cần thiết trong cuộc sống và nghề nghiệp. Trong khi đó, tại Việt Nam, học sinh dành nhiều thời gian để học thêm và ôn thi, nhưng đôi khi thiếu đi các kỹ năng xã hội và tư duy phản biện.

Điều này dẫn đến một câu hỏi quan trọng: Liệu học thêm có thực sự là giải pháp cho việc nâng cao chất lượng giáo dục, hay chúng ta cần tập trung nhiều hơn vào việc tạo ra môi trường học tập toàn diện, nơi học sinh không chỉ học vì điểm số mà còn phát triển những kỹ năng cần thiết cho cuộc sống sau này?

8. Kết Luận: Tìm Kiếm Cân Bằng trong Giáo Dục

Sự khác biệt giữa mô hình học thêm ở Mỹ và Việt Nam phản ánh một phần lớn bức tranh về hệ thống giáo dục của mỗi quốc gia. Ở Mỹ, học thêm là một lựa chọn linh hoạt và tập trung vào phát triển cá nhân, trong khi ở Việt Nam, học thêm trở thành một áp lực xã hội khó tránh khỏi. Nghịch lý xã hội hóa giáo dục – một mặt mang đến cơ hội, mặt khác lại tạo ra sự bất bình đẳng – vẫn là bài toán nan giải cần được giải quyết.

Thay vì phụ thuộc quá nhiều vào học thêm, cả hai quốc gia có thể tìm kiếm những giải pháp cân bằng hơn. Điều quan trọng là làm sao để học sinh có thể học tập không chỉ vì thành tích mà còn vì sự phát triển toàn diện, giúp họ chuẩn bị tốt hơn cho tương lai.

Phạm Tuệ Linh

A A A A

[{"displaySettingInfo":"[{\"isFullLayout\":false,\"layoutWidthRatio\":\"\",\"showBlogMetadata\":true,\"showAds\":true,\"showQuickNoticeBar\":true,\"includeSuggestedAndRelatedBlogs\":true,\"enableLazyLoad\":true,\"quoteStyle\":\"1\",\"bigHeadingFontStyle\":\"1\",\"postPictureFrameStyle\":\"2\",\"isFaqLayout\":false,\"isIncludedCaption\":false,\"faqLayoutTheme\":\"1\",\"isSliderLayout\":false}]"},{"articleSourceInfo":"[{\"sourceName\":\"\",\"sourceValue\":\"\"}]"},{"privacyInfo":"[{\"isOutsideVietnam\":false}]"},{"tocInfo":"[{\"isEnabledTOC\":true,\"isAutoNumbering\":false,\"isShowKeyHeadingWithIcon\":false}]"},{"bannerInfo":"[{\"isBannerBrightnessAdjust\":false,\"bannerBrightnessLevel\":\"\",\"isRandomBannerDisplay\":true}]"},{"termSettingInfo":"[{\"showTermsOnPage\":true,\"displaySequentialTermNumber\":true}]"}]

Khám phá thêm các chủ đề sau