Trong một thế giới ngày càng kết nối và dễ bị cảm xúc chi phối bởi hình ảnh, video lan truyền trên mạng xã hội, lòng trắc ẩn của con người trở thành một mục tiêu béo bở cho những kẻ lừa đảo. Một hình thức lừa đảo ngày càng phổ biến và tinh vi là giả danh tổ chức từ thiện hoặc tôn giáo để trục lợi – lợi dụng niềm tin, sự đồng cảm và khát vọng làm điều tốt của cộng đồng.

1. Từ thiện giả mạo – khi lòng tốt trở thành con mồi

Có nhiều cách mà những kẻ lừa đảo khai thác hoạt động từ thiện để thu tiền phi pháp:

• Tạo tổ chức từ thiện "ma": Đăng ký tên tổ chức có vẻ hợp pháp, lập website, fanpage và kêu gọi quyên góp cho trẻ em nghèo, người bệnh, nạn nhân thiên tai… nhưng không hề có hoạt động thực tế nào.
• Lợi dụng thảm họa thật để lừa đảo: Khi có động đất, bão lũ hay chiến tranh, các tài khoản giả mạo nhanh chóng xuất hiện, dùng hình ảnh đau thương để kêu gọi quyên góp khẩn cấp.
• Đội lốt người nổi tiếng, KOLs hoặc tổ chức lớn: Một số kẻ tạo trang giả danh người nổi tiếng hoặc tổ chức từ thiện danh tiếng như UNICEF, Hội Chữ Thập Đỏ… để tạo sự tin tưởng.
• Lừa đảo trên nền tảng crowdfunding (gọi vốn cộng đồng): Đăng các câu chuyện thương tâm (thật hoặc bịa), gắn hình ảnh đau lòng để kêu gọi tài trợ trên các nền tảng như GoFundMe, Indiegogo…

2. Những mô hình lừa đảo từ thiện nổi tiếng trên thế giới

🕵️‍♂️ Vụ GoFundMe – lừa 400,000 USD bằng câu chuyện "vô gia cư tốt bụng" (Mỹ, 2017)

Một cặp đôi ở New Jersey đã cùng một người vô gia cư bịa ra câu chuyện cảm động: anh này đã giúp cô gái hết xăng bằng số tiền cuối cùng mình có. Họ mở chiến dịch GoFundMe để “giúp đỡ lại” anh ta, và thu được hơn 400,000 USD từ hơn 14,000 người.
Cuối cùng, câu chuyện bị phanh phui là dàn dựng hoàn toàn, và cả ba đã bị khởi tố.

🏥 Bê bối của tổ chức "We Charity" tại Canada (2020)

Tổ chức này từng nổi tiếng trong lĩnh vực giáo dục toàn cầu, nhưng năm 2020 bị phát hiện có mối liên hệ tài chính mờ ám với gia đình Thủ tướng Justin Trudeau. Mặc dù không phải vụ lừa đảo theo nghĩa truyền thống, nhưng nó cho thấy sự thiếu minh bạch và nguy cơ trục lợi chính trị từ danh nghĩa từ thiện.

🕊️ Từ thiện và khủng bố – mặt tối ít ai ngờ

Một số tổ chức khủng bố từng giả danh tổ chức từ thiện để rửa tiền hoặc huy động tài chính cho các hoạt động vũ trang. Ví dụ, Hamas bị cáo buộc sử dụng các tổ chức từ thiện ở Trung Đông và châu Âu để tài trợ cho các chiến dịch quân sự.

3. Lợi dụng hình ảnh tôn giáo – khi kẻ lừa đảo khoác áo tu sĩ

Một xu hướng đáng lo ngại là lợi dụng hình ảnh các nhà sư hoặc người tu hành Phật giáo để kêu gọi cúng dường và từ thiện, đặc biệt là tại các nước có tín ngưỡng mạnh như Thái Lan, Việt Nam, Myanmar, Sri Lanka...

🛐 Case Study 1: "Sư giả" đi khất thực ở Việt Nam và Thái Lan

Nhiều năm qua, báo chí Việt Nam, Campuchia và Thái Lan đều ghi nhận hiện tượng "tăng ni giả" – người thường mặc áo cà sa, đầu trọc, đi khất thực nơi công cộng. Những “sư giả” này thường có:

• Kịch bản khất thực hoặc “gây quỹ” cho chùa đang xây.
• Hình ảnh in sẵn: trẻ em bệnh tật, người nghèo, mái chùa hoang tàn.
• Một số người dùng loa, đọc kinh máy để tăng vẻ "linh thiêng".

Họ hoạt động theo nhóm, chia khu vực, chia tiền như một doanh nghiệp trá hình. Trong một số vụ việc, công an bắt giữ cho thấy họ là người không xuất gia thật, chưa từng tu học, nhưng dùng hình ảnh Phật giáo để trục lợi lòng tin của Phật tử.

🛐 Case Study 2: Trụ trì giả – xây chùa để lừa tiền (Việt Nam, 2023)

Một người đàn ông ở miền Trung giả làm trụ trì, thuê đất nông thôn để dựng chùa tạm. Sau đó, ông tổ chức livestream trên TikTok, kêu gọi cúng dường xây chùa, nuôi trẻ mồ côi và nuôi dưỡng cụ già neo đơn.

Chỉ trong vòng 3 tháng, ông nhận được hơn 1,2 tỷ đồng từ Phật tử trong và ngoài nước. Vụ việc chỉ bị phát giác khi người dân địa phương tố giác vì nghi ngờ hoạt động tài chính mờ ám. Điều tra sau đó cho thấy không có giấy phép tôn giáo, và người này từng có tiền án lừa đảo.

🛐 Case Study 3: "Sư thầy TikTok" và cơn sốt cúng dường online

Một số tài khoản TikTok của các “thầy chùa” livestream niệm Phật, tụng kinh, khóc lóc kể khổ, cầu siêu cho người xem. Sau đó, tài khoản đăng kèm mã QR để “cúng dường trực tuyến”.

Một số tài khoản đã thu hút hàng chục ngàn lượt người theo dõi và thu lợi hàng trăm triệu đồng/tháng mà không hề bị kiểm soát hay xác minh thân phận thật sự. Đây là một dạng "tôn giáo công nghiệp số", kết hợp giữa cảm xúc, hình ảnh tâm linh và công nghệ để trục lợi cá nhân.

4. Vì sao hình thức này dễ thành công?

• Đánh mạnh vào cảm xúc, đức tin và văn hóa Á Đông.
• Hình ảnh nhà sư, mái chùa tạo cảm giác "đáng tin" hơn bất kỳ tổ chức dân sự nào.
• Khó kiểm chứng lý lịch tu sĩ, nhất là trên môi trường mạng.
• Tâm lý "cúng dường là việc thiện" khiến nhiều người bỏ qua yếu tố xác minh.

5. Cách nhận biết và phòng tránh lừa đảo từ thiện, tôn giáo

• Kiểm tra tổ chức, chùa, tu sĩ có đăng ký hợp pháp không.
• Không chuyển tiền qua tài khoản cá nhân, nhất là khi được kêu gọi qua livestream, TikTok, Facebook.
• Tìm hiểu kỹ về chùa hoặc trung tâm Phật giáo có thật hay không, qua Google Maps, báo chí, các kênh chính thức.
• Đừng chia sẻ các lời kêu gọi chưa xác minh – bạn có thể vô tình tiếp tay cho kẻ xấu.

6. Thủ đoạn mới: Chăn dắt tăng đoàn – công nghiệp hóa lòng trắc ẩn

Trong những năm gần đây, một thủ đoạn tinh vi và có tổ chức hơn hẳn trước kia đã dần lộ diện: một số cá nhân hoặc nhóm lợi ích đứng sau việc “chăn dắt tăng đoàn” – tập hợp các sư trẻ (thật hoặc giả) để đi khất thực khắp nơi, kể cả ra nước ngoài như Thái Lan, Campuchia, Ấn Độ… nhằm đánh vào lòng tin và sự trắc ẩn của Phật tử trong và ngoài nước.

🧠 Chiến thuật đánh vào cảm xúc và lòng tin

• Tổ chức “tăng đoàn lưu động”: Các nhóm sư trẻ được đưa đến các địa điểm đông người như chợ, khu du lịch, thậm chí sang tận Ấn Độ – nơi linh thiêng của Phật giáo – để tạo cảm giác uy tín, chính thống.

• Kịch bản dựng sẵn: Mỗi người đều có vai diễn riêng – người thì tụng kinh, người thì khóc kể khổ, người thì dẫn dắt câu chuyện “thiếu gạo, hết điện, xây chùa dở dang”…

• Hình ảnh đẹp, thông điệp lay động được quay lại và chia sẻ khéo léo trên các nền tảng như Facebook, TikTok, đặc biệt là trong các nhóm kín trên Zalo, Viber, Instagram hoặc Telegram – nơi ít bị kiểm duyệt, và chỉ chia sẻ trong cộng đồng Phật tử.

💰 Huy động tài chính kiểu mới và rửa tiền công nghệ cao

Không dừng lại ở việc nhận tiền lẻ hoặc cúng dường nhỏ lẻ, các nhóm này bắt đầu vận hành như một hệ sinh thái rửa tiền trá hình, với những thủ đoạn tinh vi hơn:

• 🀫Sử dụng công nghệ cao như Bitcoin hoặc ví điện tử không định danh: Phật tử được “khuyến khích” cúng dường bằng mã QR, chuyển khoản ẩn danh, hoặc qua các ví tiền số khó truy dấu.

• 👻 Lập dự án tâm linh "ma" hoặc không khả thi: Ví dụ như xây chùa ở Myanmar, Lào, hay thậm chí là “xây ngôi Tam Bảo ở Himalaya”. Những nơi xa xôi này thường không ai xác minh được tính thực tế.

• 🧾 Đưa ra các bản kế hoạch xây dựng, chi phí, bảng vẽ... như thật, nhưng không có ý định thực hiện. Đây là chiêu "hợp thức hóa để hợp pháp hóa" – khiến dòng tiền quyên góp trở nên khó bị truy cứu.

• 💸 Lợi dụng chiêu “sự đã rồi”: Khi nhận được tiền quyên góp quá lớn, các đối tượng thường đánh bài lờ, tuyên bố rằng "đang chờ giấy phép", “thi công gặp trở ngại”, hoặc “đã chuyển sang mục đích tâm linh khác” – từ đó không hoàn lại tiền và cũng không phải giải trình rõ ràng.

⚠️ Nguy cơ tạo ra mạng lưới lừa đảo xuyên quốc gia

Vì có liên quan đến chuyển tiền xuyên biên giới, sử dụng ví điện tử phi tập trung và danh nghĩa tôn giáo, những mô hình như thế đang có nguy cơ trở thành mạng lưới rửa tiền có tổ chức quốc tế, gây khó khăn cho các cơ quan quản lý tín ngưỡng lẫn tài chính.

💬 Lời cảnh tỉnh

Hình ảnh một “tăng đoàn trẻ” lặng lẽ đi khất thực giữa trời nắng gắt ở một đất Phật như Ấn Độ rất dễ khiến người xem xúc động. Nhưng khi được khai thác có mục đích, sự xúc động ấy trở thành công cụ thao túng mạnh mẽ. Lòng trắc ẩn không sai, nhưng sự nhẹ dạ và thiếu cảnh giác chính là mảnh đất màu mỡ để cái ác mọc lên đội lốt cái thiện.

7. Kết luận: Lòng tốt cần đi kèm trí tuệ

Trong thời đại số hóa, không chỉ thông tin mà cả đức tin cũng có thể bị thao túng. Lòng tốt không đủ – chúng ta cần tỉnh táo, lý trí và có phương pháp. Đặc biệt, khi hoạt động từ thiện kết hợp với yếu tố tôn giáo, cảm xúc, niềm tin, thì càng cần thận trọng hơn.

Hãy từ thiện bằng trái tim nhân ái, nhưng kiểm tra bằng cái đầu sáng suốt.