Thuật ngữ “Toxic Productivity” có nguồn gốc từ đâu? Tạp chí Psychology Today đã chỉ ra rằng nó không chỉ là một tình trạng tâm lý cá nhân, mà còn phản ánh môi trường văn hóa và xã hội mà chúng ta đang sống. Sự cạnh tranh quyết liệt, quan niệm rằng “làm việc chăm chỉ sẽ đem lại thành công và hạnh phúc”, cùng với sự phát triển chóng mặt của công nghệ đã tạo ra một môi trường khiến nhiều người rơi vào vòng xoáy làm việc không ngừng nghỉ.

Hơn nữa, thế giới đang thay đổi một cách chóng mặt, hàng loạt công việc biến mất, và chính sách tinh gọn bộ máy của chính phủ đang khiến những người trung thành với một công ty suốt đời trở nên lỗi thời. Quan niệm “một nghề cho chín còn hơn chín nghề” từng được xem là kim chỉ nam cho sự nghiệp, nay dường như không còn phù hợp trong thời đại bùng nổ thông tin, nơi mà vô số rủi ro và biến động đang diễn ra. Chúng ta đang sống trong thời đại VUCA – một thế giới đầy biến động (Volatility), bất định (Uncertainty), phức tạp (Complexity) và mơ hồ (Ambiguity), nơi khả năng thích nghi và liên tục học hỏi mới là yếu tố quyết định sự sống còn.

Chúng ta thường được khuyến khích làm việc chăm chỉ để đạt được thành công. Nhưng liệu chăm chỉ có đồng nghĩa với hiệu quả? Ranh giới giữa làm việc tận tụy và lao động mù quáng đôi khi rất mong manh. Đây chính là "vùng xám" giữa sự chăm chỉ độc hại (toxic productivity) và sự tối ưu thông minh.

1. Toxic Productivity – Khi làm việc trở thành cái bẫy

“Toxic Productivity” là trạng thái khi bạn bị ám ảnh với việc tối đa hóa năng suất mà bỏ quên sức khỏe, cảm xúc và cuộc sống cá nhân. Khi rơi vào bẫy này, chúng ta có thể cảm thấy mình đang làm rất nhiều nhưng lại không thực sự tiến bộ. Làm việc miệt mài mà không dừng lại để đánh giá, cải tiến chỉ khiến chúng ta sa lầy trong vòng lặp của sự kiệt sức.

Triết lý phương Đông từ lâu đã chỉ ra rằng, có những lúc "vô vi" – làm mà như không làm – lại là cách hiệu quả nhất. Câu nói của Bill Gates cũng phản ánh tư tưởng này: "Tôi chọn một người lười biếng để làm những việc khó nhằn. Bởi vì những người lười biếng sẽ nghĩ ra cách dễ dàng để thực hiện điều đó.” Sự lười biếng theo nghĩa thông minh không phải là trốn tránh công việc, mà là tìm ra cách tiếp cận đơn giản và tinh gọn hơn.

2. Biểu Hiện Phổ Biến của “Toxic Productivity”

Dưới đây là danh sách pha "tự hủy" đối với nghề nghiệp của bạn nếu không may rơi vào bẫy của “Toxic Productivity”:

• Bạn cảm thấy mãi không đủ. “Cày ngày cày đêm” không còn là điều đáng tự hào khi bạn cảm thấy mãi không đủ, mãi không đạt đến mức hoàn hảo, và mãi không thể tự thấy giá trị nếu không làm việc không ngừng. Bạn liên tục đặt ra những tiêu chuẩn bất khả thi, rồi tự trách móc bản thân khi không thể đạt được chúng.
• So sánh bản thân với người khác trở thành một nỗi ám ảnh. Bạn bị cuốn vào cuộc đua không hồi kết, luôn lo sợ mình thua kém và không còn thời gian để thực sự đánh giá đúng giá trị của mình. Bạn nhìn thấy người khác “cày” và cảm giác tội lỗi lập tức xâm chiếm nếu mình dừng lại nghỉ ngơi.
• Nghiện làm việc (Workaholic) đến mức không biết cách từ chối hay đặt ra ranh giới với công việc. Lời đề nghị làm thêm, dự án mới, nhiệm vụ phát sinh – bạn chấp nhận tất cả mà không hề cân nhắc. Công việc của người khác trở thành ưu tiên, còn nhu cầu của chính mình thì bị bỏ qua.
• Chăm sóc bản thân trở thành một khái niệm xa lạ. Bạn quên ăn, quên ngủ, bỏ qua những khoảnh khắc thư giãn, và thậm chí không còn nhớ lần cuối cùng mình thực sự tận hưởng một điều gì đó là khi nào.
• Gia đình, bạn bè và sở thích cá nhân dường như đã bị công việc nuốt chửng. Bạn luôn ưu tiên hoàn thành nốt công việc thay vì dành thời gian cho những người thân yêu. Thành tích và deadline dần dần thay thế những niềm vui giản dị trong cuộc sống.
• Cảm giác tội lỗi và căng thẳng luôn bủa vây. Khi không làm việc, bạn cảm thấy mình đang lãng phí thời gian. Khi làm việc, bạn lại lo lắng rằng mình chưa đủ tốt. Bạn mất khả năng thư giãn – bởi lẽ trong tâm trí bạn, nghỉ ngơi đồng nghĩa với sự yếu kém.

Đó chính là vòng xoáy “Toxic Productivity” – nơi mà công việc không còn là đòn bẩy cho thành công, mà trở thành gánh nặng khiến bạn kiệt quệ cả về thể chất lẫn tinh thần.

3. Làm ít hơn nhưng thông minh hơn – "Less is More"

Làm việc chăm chỉ không sai, nhưng nếu không có chiến lược, nó sẽ phản tác dụng. Vậy làm thế nào để thoát khỏi vùng xám giữa chăm chỉ mù quáng và hiệu suất tinh gọn?

• Tập trung vào giá trị cốt lõi: Đừng cố làm tất cả mọi thứ. Xác định những nhiệm vụ mang lại giá trị cao nhất và tập trung vào chúng. Đây là nguyên tắc 80/20 (Pareto), nơi 20% công việc tạo ra 80% kết quả.
• Đơn giản hóa sự phức tạp: Thay vì ôm đồm quá nhiều quy trình rườm rà, hãy tìm cách tối ưu công việc sao cho dễ dàng nhất. Tinh gọn quy trình không có nghĩa là cắt giảm chất lượng mà là loại bỏ những gì dư thừa.
• Nghệ thuật "vô vi" trong công việc: Vô vi không có nghĩa là thụ động hay lười biếng, mà là hành động một cách tự nhiên, thuận theo dòng chảy. Khi bạn chọn đúng phương pháp, công việc trở nên nhẹ nhàng hơn nhưng vẫn hiệu quả.

4. Xây dựng hệ thống làm việc bền vững

Để tránh bị cuốn vào "Toxic Productivity", hãy thiết lập những nguyên tắc giúp cân bằng công việc và cuộc sống:

• Đặt mục tiêu theo nguyên tắc SMART: Mục tiêu cụ thể, đo lường được, khả thi, liên quan và có thời hạn giúp bạn làm việc có định hướng rõ ràng.

• Tạo ranh giới giữa công việc và cuộc sống cá nhân: Không để công việc xâm lấn mọi khía cạnh của cuộc sống.

• Tôn trọng thời gian nghỉ ngơi: Bộ não hoạt động tốt hơn khi có thời gian hồi phục. Hãy dành thời gian thư giãn để duy trì năng lượng lâu dài.

• Tìm kiếm giải pháp thông minh: Luôn tự hỏi: “Có cách nào dễ hơn không?”. Tận dụng công nghệ, tự động hóa những công việc lặp đi lặp lại để tiết kiệm thời gian.

5. Thành công không đến từ sự cố gắng mù quáng

Thành công không nhất thiết phải đánh đổi bằng kiệt sức. Những người làm việc thông minh biết cách cân bằng giữa nỗ lực và chiến lược. Thay vì làm việc cật lực, hãy tìm cách làm việc nhẹ nhàng hơn nhưng đạt được kết quả tốt hơn.

Cuộc sống không chỉ là công việc. Khi biết cách tối ưu hóa thời gian và năng lượng, bạn không chỉ đạt được hiệu suất cao mà còn có thời gian để tận hưởng những khoảnh khắc quý giá bên gia đình, bạn bè và sở thích cá nhân.

Hãy ngừng chạy theo năng suất độc hại và bắt đầu làm chủ công việc theo cách tinh gọn, đơn giản và hiệu quả nhất.

A A A A

[{"displaySettingInfo":"[{\"isFullLayout\":false,\"layoutWidthRatio\":\"\",\"showBlogMetadata\":true,\"showAds\":true,\"showQuickNoticeBar\":true,\"includeSuggestedAndRelatedBlogs\":true,\"enableLazyLoad\":true,\"quoteStyle\":\"1\",\"bigHeadingFontStyle\":\"1\",\"postPictureFrameStyle\":\"2\",\"isFaqLayout\":false,\"isIncludedCaption\":false,\"faqLayoutTheme\":\"1\",\"isSliderLayout\":false}]"},{"articleSourceInfo":"[{\"sourceName\":\"\",\"sourceValue\":\"\"}]"},{"privacyInfo":"[{\"isOutsideVietnam\":false}]"},{"tocInfo":"[{\"isEnabledTOC\":true,\"isAutoNumbering\":false,\"isShowKeyHeadingWithIcon\":false}]"},{"bannerInfo":"[{\"isBannerBrightnessAdjust\":false,\"bannerBrightnessLevel\":\"\",\"isRandomBannerDisplay\":true}]"},{"termSettingInfo":"[{\"showTermsOnPage\":true,\"displaySequentialTermNumber\":true}]"}]

Khám phá thêm các chủ đề sau