Câu chuyện về bầy chó săn, con thỏ và người thợ săn – Bài học về quản trị
Last updated: August 06, 2025 Xem trên toàn màn hình
Recommended for you
- 15 Feb 2021
Ứng dụng thuyết ngũ hành trong quản lý 500 - 04 Mar 2019 Quản trị Team là gì? Team và Group khác nhau như thế nào? 438
- 04 Jul 2022 Steve Jobs đến với Đạo phật như thế nào? 430
- 10 Sep 2024 Cây dừa giữa giông bão: Bình tĩnh sống giữa trạng thái “VUCA” 383
- 12 Apr 2023 Phương pháp 6 chiếc mũ tư duy là gì? Vận dụng trong điều hành cuộc họp hiệu quả 379
- 12 Jun 2022 Marcus Aurelius: Hạnh phúc phụ thuộc vào chất lượng của những suy nghĩ 365
- 01 Apr 2023 Bí quyết đàm phán tạo ra giá trị từ câu chuyện Chia Cam 350
- 07 Aug 2019 Câu chuyện thanh gỗ ngắn và bài học kinh doanh cho Doanh nghiệp 339
- 08 Mar 2021 PMO là gì? Vai trò của PMO trong quản trị doanh nghiệp? 287
- 11 Sep 2024 Mindset, skillset, toolset là gì? 280
- 23 Jun 2024 Người trí tuệ không tranh cãi ĐÚNG/SAI 192
- 11 Sep 2022 Từ truyện “Thầy bói xem voi” tới quản trị bằng Tư Duy Hệ Thống 177
- 13 Apr 2021 Ví sao thuê nhân sự bên ngoài (staffing outsourcing) là xu hướng mới trong thời đại 4.0? 140
- 05 Dec 2022 Hỏi 5 lần (5 WHYs) – Kỹ thuật "đào" tận gốc cốt lõi vấn đề 121
- 10 Aug 2020 Bạn có biết quy tắc thất bại nhanh: Fail early, fail often, fail cheap, but always fail forward 87
- 24 Apr 2025 Chính sách sở hữu đất đai của Trung Quốc: Động lực thúc đẩy người dân làm việc chăm chỉ và hiệu quả 56
- 11 Mar 2025 Thiên hướng Hành động (Bias for Action) và Thiên hướng Quy trình (Bias for Process) tác động tiêu cực tới "đổi mới và sáng tạo" như thế nào? 45
- 16 Apr 2025 Lãnh đạo linh hoạt: Hành động (Bias for Action) hay không hành động (Non-Action)? 20
- 31 Jul 2025 Quản lý sản phẩm và đội ngữ kỹ thuật: Liệu có thực sự HÒA HỢP? 14
Câu chuyện ẩn dụ dành cho quản lý
Trong một buổi sáng tinh mơ giữa đồng cỏ dưới chân núi, một con chó săn đang hộc tốc đuổi theo một con thỏ. Dù chạy hăng say, nó vẫn không sao bắt được con mồi nhỏ bé ấy. Một người chăn dê đi ngang qua, chứng kiến cảnh tượng liền bật cười, trêu ghẹo:
– Chó to thế kia mà không đuổi kịp con thỏ bé tẹo à?
Chó săn thở dốc, nhưng vẫn đủ sức phản bác:
– Ông không hiểu rồi. Tôi chạy vì miếng ăn, còn thỏ chạy vì mạng sống.
Cuộc đối thoại tưởng như đơn giản ấy lại khiến người thợ săn – chủ của chú chó – nghe được và giật mình tỉnh ngộ. Ông suy nghĩ: “Nếu chỉ vì miếng ăn, thì chó săn chẳng bao giờ dốc hết sức. Nhưng nếu chúng có thêm động lực… thì mọi chuyện sẽ khác.”
Từ đó, người thợ săn bắt đầu hành trình trở thành... một “nhà quản lý”. Ông không chỉ dắt theo một con chó, mà gom thêm cả bầy. Rồi ông ra chính sách mới: hễ con nào săn được thỏ thì sẽ được thưởng xương. Không bắt được, nhịn đói. Kết quả? Hiệu suất tăng vọt. Các chú chó thi nhau săn thỏ, chẳng ai muốn để bụng đói trong khi kẻ khác gặm xương ngon lành.
Thế nhưng, như mọi cơ chế khen thưởng đơn giản và thiếu chiều sâu, hệ thống sớm gặp vấn đề. Các chú chó thông minh nhanh chóng nhận ra rằng: thỏ lớn khó bắt, thỏ nhỏ dễ ăn. Mà phần thưởng lại không phân biệt. Vậy thì dại gì mà không bắt thỏ bé?
Khi số lượng thỏ nhỏ được săn về tăng chóng mặt còn thỏ lớn ngày càng vắng bóng, người thợ săn lại phải nghĩ cách. Lần này, ông quyết định đánh giá hiệu suất theo chu kỳ – tổng số thỏ từng con mang về qua các đợt – để trả công công bằng hơn. Mọi thứ có vẻ khởi sắc, cho đến khi những chú chó kỳ cựu bắt đầu chậm lại, săn ít đi.
Khi được hỏi lý do, bầy chó đáp đầy trăn trở: “Chúng tôi đã cống hiến tuổi xuân cho ông, nhưng khi già đi, không bắt được thỏ nữa thì ai lo cho chúng tôi?”
Một lần nữa, ông thợ săn lại thay đổi chính sách: những con chó có thành tích cao sẽ được hậu đãi khi về già. Kết quả? Làn sóng săn thỏ trở lại, khí thế hơn bao giờ hết.
Nhưng rồi, một ngày, một chú chó đặt câu hỏi:
– Tôi bắt được nhiều thỏ, mà chỉ đổi lấy mấy khúc xương. Sao tôi không tự săn lấy thỏ cho mình?
Và thế là một số chú chó rời khỏi thợ săn, tự lập “xưởng bắt thỏ” riêng. Họ không còn là nhân viên, mà trở thành những “chủ doanh nghiệp”.
Câu chuyện tưởng chừng ngụ ngôn này, thực chất là một mô hình mô phỏng sống động các bước tiến hóa trong khoa học quản lý hiện đại. Từ động lực nội tại, cơ chế lương thưởng, quản trị hiệu suất, chính sách dài hạn, đến khởi nghiệp nội bộ và giữ chân nhân tài.
Giờ đây, chúng ta hãy đi sâu vào từng tình huống cụ thể, để rút ra bài học quản trị thiết thực và có thể ứng dụng ngay trong doanh nghiệp, đội nhóm hoặc tổ chức của bạn.
Tình huống 1: Chó săn không bắt được thỏ – Khi mục tiêu không đủ mạnh
Một con chó săn mải miết đuổi theo thỏ nhưng không bắt được. Người chăn dê cười nhạo, nhưng chó săn đáp: "Tôi chỉ chạy vì miếng ăn, còn thỏ chạy vì mạng sống".
- Best Practice: Không thể kỳ vọng hiệu suất cao nếu nhân viên không thấy được “ý nghĩa sống còn” của công việc họ đang làm.
- Ứng dụng: Trong quản lý, hãy đảm bảo nhân viên hiểu được giá trị cốt lõi, sứ mệnh và tác động của công việc họ đang làm.
Tình huống 2: Trả công theo kết quả – Đòn bẩy từ lương thưởng
Thợ săn áp dụng cơ chế: chó nào bắt được thỏ sẽ được thưởng xương. Không bắt được thì không có ăn.
- Best Practice: Thiết lập cơ chế thưởng theo kết quả cụ thể giúp thúc đẩy hiệu suất làm việc rõ rệt.
- Lưu ý: Tránh "cào bằng" hay đánh đồng nỗ lực của nhân viên.
Tình huống 3: Toàn đàn chỉ bắt thỏ nhỏ – Khi KPI không chuẩn
Các con chó nhận ra thỏ nhỏ dễ bắt, lại được thưởng như thỏ lớn. Vậy thì bắt thỏ nhỏ nhanh hơn, ít tốn sức hơn.
- Lesson Learned: Nếu chỉ đo số lượng mà không đo chất lượng, nhân viên sẽ tối ưu ngược mục tiêu của tổ chức.
- Best Practice: Hệ thống đánh giá cần phân loại rõ kết quả đầu ra thay vì chỉ số lượng.
Gợi ý: Đây là lúc cần tiến hóa từ KPI sang OKR nâng cao – trong đó mục tiêu lớn (O) rõ ràng, và kết quả then chốt (KR) đo đúng những gì thực sự quan trọng.
Tình huống 4: Đổi sang đánh giá định kỳ – Cân bằng ngắn hạn và dài hạn
Thợ săn thay đổi: trả công theo đợt đánh giá định kỳ dựa trên tổng hiệu suất.
- Best Practice: Dùng hình thức đánh giá theo giai đoạn (theo quý hoặc chu kỳ OKR) để phản ánh đúng đóng góp tổng thể.
- Lưu ý: Không nên chỉ dựa vào kết quả ngắn hạn (short-term) để đánh giá hiệu suất.
Tình huống 5: Những con chó già – Khi nhân viên thấy tương lai mờ mịt
Chó già hỏi: “Lúc trẻ cống hiến hết mình, về già không bắt được thỏ thì ai lo cho tôi?”
- Best Practice: Xây dựng chính sách “retention & retirement” – đảm bảo những nhân viên kỳ cựu có được sự công nhận và an toàn sau cống hiến.
- Gợi ý: Có thể dùng các hình thức ESOP, quỹ hưu trí, thưởng thâm niên, hoặc chia sẻ lợi nhuận dài hạn.
Tình huống 6: Một số chó muốn lập nghiệp – Câu hỏi về quyền sở hữu
Một con chó đặt vấn đề: “Tôi săn được nhiều thỏ, mà chỉ được mấy khúc xương. Tại sao không săn cho chính mình?”
Tình huống 7: Một vài chó lập "xưởng bắt thỏ" riêng
Một số chú chó rời thợ săn, tự mở xưởng riêng.
-
Best Practice: Thiết lập cơ chế khởi nghiệp nội bộ (intrapreneurship) để giữ chân nhân tài.
-
Giải pháp: Cho phép nhân viên giỏi làm chủ một Business Unit (BU) nhỏ trong công ty mẹ.
Tình huống 8: Mô hình khởi nghiệp trong lòng công ty mẹ – “Mỗi con chó làm chủ một BU”
Mỗi chú chó sẽ điều hành một đơn vị săn thỏ riêng, chia sẻ tài nguyên và lợi nhuận với công ty mẹ.
Best Practice:
- Cho phép nhân viên lập "dự án con" nhưng dùng tài nguyên chung (kỹ thuật, marketing, tài chính…).
- Chia sẻ lợi nhuận giữa người điều hành và công ty mẹ.
- Mỗi business unit (BU) có quyền tự chủ nhưng vẫn thuộc hệ sinh thái chung.
Tổng kết – 8 bài học quản lý hiện đại từ câu chuyện bầy chó săn
| STT | Tình huống | Bài học chính | Gợi ý ứng dụng |
|---|---|---|---|
| 1 | Động lực chạy khác nhau | Hiểu rõ động cơ nhân sự | Gắn công việc với ý nghĩa lớn hơn |
| 2 | Trả công theo kết quả | Lương thưởng thúc đẩy hiệu suất | Cơ chế thưởng linh hoạt |
| 3 | Toàn đàn chỉ bắt thỏ nhỏ | KPI sai → Hành vi sai | Chuyển từ KPI → OKR thông minh |
| 4 | Đánh giá định kỳ | Tạo công bằng và minh bạch | Dựa vào chu kỳ đánh giá |
| 5 | Chó già lo tương lai | Cần đãi ngộ dài hạn | Chính sách hậu đãi, ESOP |
| 6 | Muốn lập nghiệp | Nhân viên cần quyền sở hữu | Cơ hội trưởng thành nội bộ |
| 7 | Rời đi khởi nghiệp | Thiếu không gian phát triển | Cho phép nội khởi nghiệp |
| 8 | Mỗi chó làm chủ BU | Giải pháp quản trị tiến hóa | Mô hình BU – chia sẻ lợi nhuận |
Thiên Bảo
TIGO CONSULTING
Khám phá thêm các chủ đề sau
Đọc thêm: Hướng dẫn hợp tác viết bài (guest blogging)
Các chủ đề được quan tâm nhiều nhất
CHIA SẺ BÀI VIẾT
Mới cập nhật
