Xây dựng hệ thống để ai làm cũng không thất bại

Từ truyện “Thầy bói xem voi” tới quản trị bằng Tư Duy Hệ Thống

Published on: September 11, 2022
Last updated: October 23, 2025 Xem trên toàn màn hình

Featured

Recommended for you

11 May 2021 Khác nhau giữa Padding và Buffer trong quản lý rủi ro dự án 86/926
29 Sep 2022 Từ chuyện người ăn xin và chiếc cần câu cá, điều gì là quan trọng nhất: Kiến thức, kỹ năng hay thái độ với cuộc sống 56/712
12 Nov 2024 "Nhân tình thế thái" là gì? "Thời thế" là gì? 47/1671
07 Aug 2024 Kỷ nguyên VUCA và TUNA – Cơ hội phát triển và chuyển đổi mạnh mẽ nhờ cuộc cách mạng 4.0 43/1154
04 Mar 2020 Kinh nghiệm lập dự toán chi phí dự án phần mềm theo phương pháp Man-Month 39/2595
04 Aug 2021 Đừng sợ đi chậm, chỉ sợ đứng yên 34/1238
04 Sep 2021 Tào lao là gì? Các bí quyết để tránh tào lao trong giao tiếp 32/1868
26 Jul 2024 "Khổ tận cam lai" - Làm thế nào để chuyển hóa từ khổ thành sướng? 28/2485
01 Jul 2023 Phương pháp Shuhari - Làm sao học ít hiểu nhiều? 25/989
11 Sep 2025 Lightning Decision Jam: Quy trình Siêu tốc để Giải quyết Mọi Vấn đề 19/35
10 Sep 2022 Mô hình vòng lặp nhân quả là gì? 18/828
16 Mar 2022 [INFOGRAPHIC] 32 Thiên kiến nhận thức làm sai lệch quyết định của bạn (Phần I) 16/1033
01 Mar 2021 Ý nghĩa và bài học rút ra từ truyện thầy bói xem voi 15/567
15 Apr 2020 Phần mềm BPM là gì? So sánh với ERP và các phần mềm Workflows 14/574
04 May 2024 Hiệu ứng FOMO trong phát triển phần mềm 13/329
15 Aug 2024 Kỹ năng thuyết trình với kỹ năng ABC (Accuracy, Brevity, Clarity) 13/680
14 Aug 2022 Khác biệt giữa tiêu chí hoàn thành DOD (Definition of Done) với tiêu chí nghiệm thu (Acceptance Criteria) 12/507
29 Jul 2020 Câu chuyện mài chiếc rìu trước khi chặt cây: Bài học từ tổng thống vĩ đại nhất của nước Mỹ - Abraham Lincoln 12/729
28 Apr 2023 Mô hình Why, How, What là gì? 12/1325
01 Jan 2024 Tổng hợp 25 quy luật quan trọng trong quản lý dự án 11/513
04 Mar 2019 Quản trị Team là gì? Team và Group khác nhau như thế nào? 11/600
05 Dec 2022 Hỏi 5 lần (5 WHYs) – Kỹ thuật "đào" tận gốc cốt lõi vấn đề 11/176
19 Sep 2025 Agile vs. Ego: Làm Gì Khi Một Thành Viên Trong Nhóm Nổi Loạn 11/46
19 Sep 2025 Agile vs. Ego: Làm Gì Khi Một Thành Viên Trong Nhóm Nổi Loạn 11/46
01 Apr 2023 Bí quyết đàm phán tạo ra giá trị từ câu chuyện Chia Cam 10/529
04 Oct 2023 Authority bias (Thiên kiến uy quyền) là gì? 10/534
01 Apr 2022 Chi phí nhà thầu phụ chiếm bao nhiêu phần trăm gói thầu? 10/165
12 May 2021 Các yêu cầu thay đổi (Change Requests) - nỗi ám ảnh của team dự án phần mềm 9/380
07 Aug 2019 Câu chuyện thanh gỗ ngắn và bài học kinh doanh cho Doanh nghiệp 9/412
12 Apr 2023 Phương pháp 6 chiếc mũ tư duy là gì? Vận dụng trong điều hành cuộc họp hiệu quả 9/526
01 Sep 2022 Thiên kiến xác nhận (Confirmation Bias) có phải là một dạng bảo thủ? 9/638
03 Dec 2024 Lãnh đạo 4.0: Nhân Trị, Pháp Trị hay Kỹ Trị ? 9/19
01 Aug 2022 "Sponsored Content" là gì? Khác nhau giữa Sponsored Content và Native Advertising? 8/820
23 Jun 2024 Người trí tuệ không tranh cãi ĐÚNG/SAI 8/412
24 Apr 2025 Chính sách sở hữu đất đai của Trung Quốc: Động lực thúc đẩy người dân làm việc chăm chỉ và hiệu quả 8/223
08 Mar 2021 PMO là gì? Vai trò của PMO trong quản trị doanh nghiệp? 8/365
04 Jan 2023 Đánh giá nhân sự theo chuẩn người Nhật 8/403
11 Sep 2024 Mindset, skillset, toolset là gì? 7/429
04 Sep 2020 IQ, EQ hay LQ quan trọng nhất trong thời đại 4.0? 6/508
11 Oct 2024 "Kham Nhẫn" Trong Kinh Doanh: Sức Mạnh Của Sự Kiên Nhẫn 6/423
24 Mar 2021 Hiệu ứng Dunning-Kruger – Ảo tưởng sức mạnh về năng lực của bản thân 6/671
04 Jul 2022 Steve Jobs đến với Đạo phật như thế nào? 6/549
11 Sep 2022 Sức mạnh của lời khen 6/270
10 Sep 2023 Định luật Murphy giải thích tại sao chúng ta luôn gặp xui xẻo vào những lúc tưởng thuận lợi 6/766
08 Dec 2023 Giải mã bí mật của trò chơi vô hạn và hữu hạn 6/386
01 Sep 2020 Co-founder là gì? Vai trò của các Co-Founder khi lập nghiệp. 6/225
13 Aug 2025 OODA và PDCA: Mô hình nào tốt hơn? 6/39
16 Mar 2022 [INFOGRAPHIC] 32 thiên kiến nhận thức làm sai lệch quyết định của bạn (Phần II) 5/404
08 Mar 2022 Mô hình nguồn mở hoạt động ra sao? 5/203
01 Aug 2021 Hiện tượng Gold plating (mạ vàng) là gì? Tại sao có ảnh hưởng quyết định đến chất lượng dự án? 5/359
21 Mar 2024 12 triết lý sống tối giản bạn nên biết 5/131
02 Aug 2024 Tổng hợp các câu nói động lực - chất xúc tác cho sự phát triển bản thân 4/120
01 Aug 2022 Đỉnh cao ứng xử của kẻ trí tuệ: Nhìn thấu không nói, biết người không bình, hiểu lý không tranh 4/360
01 Aug 2024 Infomercial - Chiến thuật "cô đọng" điều gì đó trong đầu người dùng 4/350
08 Aug 2023 Mất kiểm soát phạm vi dự án (Scope Creep) và hiệu ứng quả cầu tuyết (snowball) 4/226
08 Dec 2023 Hiệu ứng Barnum là gì? Hiệu ứng Barnum tốt hay xấu? 4/371
14 May 2024 Chiến lược răng lược là gì? Làm thế nào để tận dụng chiến lược răng lược trong kinh doanh? 4/218
12 Jan 2024 Tư duy hệ thống trong Quản Lý Dự Án diễn ra như thế nào? 4/227
01 May 2023 [Tư vấn CNTT] Quản lý ngân sách CNTT cho doanh nghiệp 4/181
08 Mar 2020 Vì sao doanh nghiệp cần phải tạo Web bán hàng? 4/165
01 Feb 2022 Thách thức với doanh nghiệp chuyển đổi số trong thời đại VUCA 4/705
15 Sep 2020 Hai câu chuyện về dòng nước - Ao tù hay suối nguồn tươi trẻ? 4/177
19 Aug 2020 Lift & Shift - Phương pháp tối ưu dịch chuyển hệ thống phần mềm qua đám mây 4/152
10 Jul 2021 Chuyên gia chia sẻ các nguyên tắc tư duy sáng tạo hệ thống với tên gọi Systematic Inventive Thinking (SIT) 4/422
17 Apr 2025 "False dilemma" là gì? 4/79
08 Sep 2025 Tâm Lý Phản Kháng (Reactance): Vì Sao Càng Cấm, Người Ta Càng Muốn Làm? 4/52
03 Feb 2020 Sản phẩm OEM và ODM là gì? 3/471
15 Feb 2021 Ứng dụng thuyết ngũ hành trong quản lý 3/628
03 Oct 2021 Khác biệt giữa thiết kế phần mềm và thiết kế công trình xây dựng 3/507
22 Jan 2025 Khi ngư dân không thể ra khơi, họ sửa lưới 3/301
03 Jul 2025 “Đo ni đóng giày” trong xã hội hiện đại: Xu hướng hay ngược hướng? 3/54
07 Feb 2025 Buyer’s remorse: Sự hối hận của người mua sau khi chốt đơn mua hàng 3/89
31 Jul 2025 Quản lý sản phẩm và đội ngữ kỹ thuật: Liệu có thực sự HÒA HỢP? 2/24
09 Feb 2021 Tầm nhìn là gì? Tí dụ minh họa cụ thể về tầm nhìn 2/127
25 Apr 2018 Bảo hộ bản quyền phần mềm dưới khía cạnh sở hữu trí tuệ như thế nào? 2/145
04 May 2025 Bí quyết nói tiếng Anh lưu loát không cần giỏi 4 kỹ năng văn vở 2/28
07 Aug 2025 Chỉ Số AQ Là Gì? Làm Sao Kiểm Soát AQ Để Thành Công Và Giàu Có? 2/7
09 Apr 2025 10 bẫy thao túng bạn có thể chưa biết 1/111
18 Mar 2018 Dịch vụ Hosting cho Website là gì? Các lời khuyên chọn Hosting tốt nhất 1/237
17 Aug 2020 Mục tiêu dự án là gì? Làm thế nào để xác định mục tiêu? 1/230
17 Feb 2018 Hệ luỵ khi sử dụng Web Hosting từ nhà cung cấp kém chất lượng /143
13 Apr 2021 Ví sao thuê nhân sự bên ngoài (staffing outsourcing) là xu hướng mới trong thời đại 4.0? /219
08 Nov 2022 16 phong cách làm việc của người Nhật Bản mà Việt Nam cần học hỏi /386

Qua nhiều năm đúc kết, tư duy hệ thống ngày càng trở nên cần thiết hơn bởi ai trong chúng ta đều dần bị áp lực bởi nhiều thứ phức tạp trong công việc lẫn cuộc sống.

Nhiều công ty phải lâm vào cảnh bế tắc, sụp đổ dù đang có nhân viên giỏi, sản phẩm tốt vì lãnh đạo thiếu sự kết nối các yếu tố quan trọng với nhau trong doanh nghiệp.

Khả năng tư duy hệ thống có thực sự là yếu tố quyết định đến sự thành bại của công ty.

Vậy tư duy hệ thống là gì? Hiểu sao cho đúng? Chúng ta cùng tìm hiểu qua bài viết sau nhé.

Từ câu chuyện thầy bói xem voi…

Truyện ngụ ngôn kể rằng: Ngày xưa, có sáu thầy bói mù sống trong một ngôi làng. Thầy nào cũng phàn nàn không biết hình thù con voi nó như thế nào. Chợt nghe người ta nói có voi đi qua, các thầy bói quyết định: ”Dù không nhìn thấy, nhưng chúng ta hãy đi sờ nó vậy”. Cả sáu người đi tới nơi con voi đang đứng. Từng người trong số họ sờ vào con voi:

“Tưởng sao, con voi là cái cột nhà”, người đầu tiên sờ vào chân voi nói.
“Ồ không, nó là sợi dây thừng ấy mà”, người thứ hai sờ vào đuôi nói.
“Cũng không phải. Nó là một con trăn”, người thứ ba sờ vòi nói.
“Nó là một chiếc quạt nan to”, người thứ tư sờ tai nói.
“Nó là một bức tường vĩ đại”, người thứ năm sờ bụng nói.
“Nó là một cái ống đặc”, người thứ sáu sờ ngà voi kết luận.

Lý do các thầy bói mù cảm nhận con voi khác nhau là bởi mỗi người trong số họ sờ vào một phần khác nhau của con voi. Nói cách khác mỗi thầy bói đã có một phần sự thật. Con voi đã có tất cả đặc điểm mà mỗi thầy bói mù mô tả, nhưng hoàn toàn không phải thứ họ mô tả trừ khi chúng gộp tất cả những câu trả lời của họ lại.

… Đến tư duy hệ thống

Tư duy hệ thống là cách hiểu thực tế nhấn mạnh tới mối quan hệ giữa các phần của hệ thống, thay vì chỉ bản thân các bộ phận. Tư duy hệ thống cung cấp một viễn cảnh mới mạnh mẽ, một ngôn ngữ riêng và một tập các công cụ có thể dùng để đề cập tới những vấn đề hóc búa nhất trong cuộc sống và công việc thường ngày.

Mỗi thành viên trong cùng một tổ chức sẽ theo đuổi những góc nhìn khác nhau khi họ chưa chạm tới toàn bộ sự thật của hệ thống. Nhiều khi những bất đồng không hề là sự bất đồng, mà đơn thuần chỉ là việc các cá nhân nhìn nhận sự việc ở mỗi khía cạnh khác nhau của cùng một hệ thống. Nói cách khác: những thành phần riêng rẽ tạo nên hệ thống không thể tạo ra được hành vi chung của toàn bộ hệ thống.

Các đặc điểm của tư duy hệ thống

Tư duy hệ thống như một viễn cảnh: Biến cố, hình mẫu, hay hệ thống?

Tư duy hệ thống là một viễn cảnh vì nó giúp chúng ta thấy các biến cố và hình mẫu trong cuộc một cách rõ ràng và đáp ứng lại chúng theo cách mang tính đòn bẩy cao. Nói cách khác là chúng ta thường chỉ tập trung giải quyết vấn đề thay vì tìm hiểu nguyên nhân và cách phòng tránh.

Tư duy hệ thống như một ngôn ngữ đặc biệt

Tư duy hệ thống có đặc điểm như vậy vì nó giúp ta trao đổi với mọi người về hệ thống xung quanh và chính bản thân mình. Nó nhấn mạnh vào cái toàn thể hơn là các bộ phận, và nhấn mạnh vào vai trò của mối tương hỗ. Bên cạnh đó, nó nhấn mạnh tới vòng phản hồi (chẳng hạn, A dẫn tới B, rồi dẫn tới C, rồi dẫn trở lại A) thay vì mối quan hệ nhân quả tuyến tính (A dẫn tới B, rồi dẫn tới C, rồi dẫn tới D… cứ thế mãi).
Tư duy hệ thống nhấn mạnh vào vòng lặp phản hồi (thường là vòng lặp nhân quả Causal Loop Diagram - CLD) )

Tư duy hệ thống chứa thuật ngữ đặc biệt mô tả hành vi hệ thống, như tiến trình củng cố (luồng phản hồi sinh ra sự tăng trưởng hàm mũ hay sự co lại) và tiến trình cân bằng (luồng phản hồi điều khiển thay đổi và giúp cho bệ thống duy trì tính ổn định)

Tư duy hệ thống như một tập các công cụ

Lĩnh vực tư duy hệ thống đã tạo ra số lượng lớn các công cụ để cho bạn mô tả về mặt đồ họa hiểu biết của bạn về cấu trúc và hành vi của hệ thống, trao đổi với người khác, xây dựng và điều khiển hệ thống. Những công cụ này bao gồm cả chu trình nhân quả, đồ thị hành vi theo thời gian, biểu đồ kho và luồng, và nguyên mẫu hệ thống.

Đọc thêm: Mô hình vòng lặp nhân quả (Causal Loop Diagram - CLD) là gì?

Tư duy hệ thống giúp chúng ta tìm ra cốt lõi của vấn đề từ đó hạn chế những sự việc tương tự trong tương lai. Đòn bẩy thực sự trong hầu hết các tình huống nằm ở việc hiểu được sự phức tạp ở động cơ chứ không phải ở chi tiết.

Kết luận

Tư duy hệ thống có giá trị lớn vì cung cấp bức tranh chính xác hơn về thực tế, tận dụng những nguyên liệu tự nhiên của hệ thống để đạt tới kết quả mong muốn. Bên cạnh đó, cách tư duy mới này rèn luyện chúng ta khả năng nhìn nhận vấn đề và giải pháp bằng góc nhìn rộng và lâu dài; chúng ta nên nhìn toàn bộ rừng cây thay vì chỉ nhìn từng cái cây.

Tư duy hệ thống chính là nền tảng để xây dựng chiến lược, giúp các nhà lãnh đạo mở rộng tầm nhìn, tổ chức và phát triển những chính sách và phương pháp quản trị hiệu quả.

Mỗi một vấn đề hay mỗi một tổ chức/doanh nghiệp đều đang nằm trong một “hệ thống”, vì vậy cần phải đặt nó trong hệ thống để xem xét mọi khía cạnh tác động. Có như vậy mới giải quyết được tận gốc rễ của vấn đề và tránh được những rủi ro không đáng có. Tư duy mới là thách thức không nhỏ đối với các nhà quản trị trong thời đại VUCA/TUNA với nhiều diễn biến khó lường trong thế kỷ 21.

Theo: Viện Nghiên cứu Phát triển Lãnh đạo Chiến lược (SLEADER)

A A A A

[{"displaySettingInfo":"[{\"isFullLayout\":false,\"layoutWidthRatio\":\"\",\"showBlogMetadata\":true,\"showAds\":true,\"showQuickNoticeBar\":true,\"includeSuggestedAndRelatedBlogs\":true,\"enableLazyLoad\":true,\"quoteStyle\":\"1\",\"bigHeadingFontStyle\":\"1\",\"postPictureFrameStyle\":\"2\",\"isFaqLayout\":false,\"isIncludedCaption\":false,\"faqLayoutTheme\":\"1\",\"isSliderLayout\":false}]"},{"articleSourceInfo":"[{\"sourceName\":\"\",\"sourceValue\":\"\"}]"},{"privacyInfo":"[{\"isOutsideVietnam\":false}]"},{"tocInfo":"[{\"isEnabledTOC\":true,\"isAutoNumbering\":false,\"isShowKeyHeadingWithIcon\":false}]"},{"termSettingInfo":"[{\"showTermsOnPage\":true,\"displaySequentialTermNumber\":true}]"}]

Nguồn

{content}