Lãnh đạo linh hoạt: Hành động (Bias for Action) hay không hành động (Non-Action)?
Last updated: July 26, 2025 Xem trên toàn màn hình
Recommended for you
- 04 Mar 2020
Kinh nghiệm lập dự toán chi phí dự án phần mềm theo phương pháp Man-Month 2242 - 03 Nov 2022 BAU (Business-As-Usual) là gì? 1364
- 01 Nov 2023 Lệnh thay đổi kỹ thuật (Engineering Change Order - ECO) là gì? 1133
- 01 Jul 2023 Phương pháp Shuhari - Làm sao học ít hiểu nhiều? 685
- 01 Nov 2021 Phân tích quy trình hiện tại (AS-IS) là gì? 653
- 01 Aug 2022 "Sponsored Content" là gì? Khác nhau giữa Sponsored Content và Native Advertising? 575
- 01 Feb 2022 Thách thức với doanh nghiệp chuyển đổi số trong thời đại VUCA 550
- 05 Jan 2024 Value-Added Distributors (VAD) là gì? 545
- 15 Apr 2023 Nghịch lý từ câu chuyện “một chén gạo dưỡng ơn, một đấu gạo gây thù” 485
- 09 Jan 2024 Domain Knowledge là gì? Ưu và nhược điểm? 441
- 04 Jul 2022 Steve Jobs đến với Đạo phật như thế nào? 411
- 09 Aug 2022 Hiệu ứng “rắn hổ mang” (Cobra effect): Khi giải pháp trở thành vấn đề, tưởng vui lại hóa xui 393
- 24 May 2022 Feedforward - phương pháp phản hồi hiệu quả trong thời đại mới 393
- 01 Dec 2022 Business Critical là gì? 388
- 01 Nov 2022 Like for like là gì 377
- 28 Dec 2023 "Watered-down version" và "Stripped-down version" là gì? 363
- 15 Apr 2020 Phần mềm BPM là gì? So sánh với ERP và các phần mềm Workflows 363
- 03 Feb 2020 Sản phẩm OEM và ODM là gì? 360
- 18 Jul 2020 Lợi ích cận biên (Marginal Utility) là gì? Qui luật lợi ích cận biên giảm dần 359
- 05 Aug 2021 Chu kỳ 4 giai đoạn Chuyển đổi - Tích hợp - Phát triển - Tối ưu là gì? 344
- 02 Jan 2024 Domain Engineering là gì? 344
- 18 Aug 2022 Nhiệm vụ TIGO 2020-2025: Vấn đề của bạn, giải pháp của chúng tôi 336
- 01 Jan 2024 Phân tích tổ hợp (Cohort Analysis) là gì? 333
- 12 May 2021 Các yêu cầu thay đổi (Change Requests) - nỗi ám ảnh của team dự án phần mềm 300
- 22 May 2022 Tư duy ngoài hộp (Thinking out of box) là gì? Tại sao quan trọng với sự phát triển của doanh nghiệp? 295
- 08 Dec 2023 Resource Leveling là gì? 293
- 21 Jan 2022 SSO (Single Sign On) là gì? Bạn đã hiểu đúng và đẩy đủ vè chìa khóa thông minh SSO? 290
- 14 Aug 2022 Khác biệt giữa tiêu chí hoàn thành DOD (Definition of Done) với tiêu chí nghiệm thu (Acceptance Criteria) 286
- 29 Jun 2020 TIGOWAY - nền tảng phát triển vững chắc của chúng tôi 270
- 02 Nov 2023 "State-of-the-art product" là gì? 253
- 04 Jan 2023 Đánh giá nhân sự theo chuẩn người Nhật 249
- 08 Dec 2022 Phân biệt Cookbook, In a nutshell và Dummies 234
- 07 Dec 2022 Lean Software Development là gì? 226
- 11 Dec 2022 Sustaining Engineering là gì? 222
- 17 Aug 2020 Mục tiêu dự án là gì? Làm thế nào để xác định mục tiêu? 196
- 22 Nov 2023 Phân biệt tư duy hệ thống khác với tư duy thiết kế 194
- 05 Mar 2024 [Học tiếng Anh] "Go with caveats" là gì? 191
- 01 Sep 2023 Định luật Goodhart và định luật Campbell - Nghịch lý về thành tích 181
- 14 May 2024 Chiến lược răng lược là gì? Làm thế nào để tận dụng chiến lược răng lược trong kinh doanh? 179
- 02 Oct 2023 Ngôi Chùa Trăm Năm và Viên Gạch Vỡ: Bài Học Thấm Thía Về Lỗi Nhỏ Trong Bức Tranh Lớn 177
- 03 Sep 2020 Hiệu ứng rắn hổ mang, Luật Goodhart, Campbell & Chuyện thi cử 172
- 10 Sep 2024 Tại sao những thứ chúng ta muốn lại ít khi có được? 168
- 24 Mar 2023 Mô hình kinh doanh Open-Core là gì? 167
- 06 Dec 2023 Loại phần mềm "fire-and-forget" là gì? 164
- 08 Mar 2022 Mô hình nguồn mở hoạt động ra sao? 161
- 03 Oct 2021 Khác biệt giữa thiết kế phần mềm và thiết kế công trình xây dựng 156
- 14 Dec 2022 Phương pháp kiểm tra Fagan Inspection là gì? 148
- 08 Mar 2020 Vì sao doanh nghiệp cần phải tạo Web bán hàng? 148
- 01 Sep 2020 Co-founder là gì? Vai trò của các Co-Founder khi lập nghiệp. 147
- 01 May 2023 [Tư vấn CNTT] Quản lý ngân sách CNTT cho doanh nghiệp 144
- 19 Aug 2020 Lift & Shift - Phương pháp tối ưu dịch chuyển hệ thống phần mềm qua đám mây 139
- 01 Apr 2022 Chi phí nhà thầu phụ chiếm bao nhiêu phần trăm gói thầu? 138
- 09 Jan 2025 10 Nghịch Lý Cuộc Sống Từ Phim Upstream (nghịch hành nhân sinh): Đối Mặt Rủi Ro Trong Thời Đại VUCA 137
- 16 Feb 2024 Nghịch lý của sự hoàn hảo: AI có thể quá tốt để sử dụng? 132
- 09 Dec 2023 Phần mềm Best-of-class là gì? 128
- 01 Dec 2023 Microsoft Power Apps là gì? 126
- 15 Mar 2024 Tê liệt vì suy nghĩ quá nhiều (Analysis Paralysis) là gì? 125
- 11 Sep 2020 Nghịch lý kinh doanh tại Mỹ: Chăm sóc khách hàng không tốt, nhưng công ty lại lãi lớn 124
- 01 Nov 2021 Knowldge Base là gì? 123
- 17 Feb 2018 Hệ luỵ khi sử dụng Web Hosting từ nhà cung cấp kém chất lượng 123
- 18 Mar 2018 Dịch vụ Hosting cho Website là gì? Các lời khuyên chọn Hosting tốt nhất 116
- 09 Feb 2021 Tầm nhìn là gì? Tí dụ minh họa cụ thể về tầm nhìn 112
- 25 Apr 2018 Bảo hộ bản quyền phần mềm dưới khía cạnh sở hữu trí tuệ như thế nào? 95
- 29 Dec 2024 Phí Phạm Không Phải Lúc Nào Cũng Xấu – Đây Là Lý Do Tại Sao! 55
- 24 Apr 2025 Chính sách sở hữu đất đai của Trung Quốc: Động lực thúc đẩy người dân làm việc chăm chỉ và hiệu quả 53
- 01 May 2025 Vì Sao Các Cửa Hàng Trung Quốc Không Vội Vã Phục Vụ Khách Hàng? 43
Hành động hay không hành động – Câu hỏi "ám ảnh" của người quản lý
Trong thời đại tốc độ và cạnh tranh, cụm từ “bias for action” – khuynh hướng thiên về hành động – thường được ca ngợi như một phẩm chất vàng của nhà lãnh đạo. Nhưng không phải lúc nào hành động cũng tốt. Nhiều khi, “non-action” – không làm gì cả – lại là quyết định khôn ngoan nhất.
Tư duy quản lý hiện đại không nằm ở việc luôn phản ứng nhanh, mà ở khả năng phân biệt rõ khi nào nên hành động, khi nào nên quan sát, chờ đợi, hoặc tác động gián tiếp.
Hai trường phái đối lập
| Khái niệm | Mô tả | Rủi ro | Lợi ích |
|---|---|---|---|
| Bias for Action | Hành động sớm, kể cả khi chưa đầy đủ thông tin | Dễ sai lầm, tốn nguồn lực | Tăng tốc, chiếm ưu thế, tạo động lực |
| Non-Action | Không hành động, đợi điều kiện chín muồi | Có thể bị xem là chậm trễ, thiếu quyết đoán | Giảm thiểu sai lầm, tối ưu thời điểm, phòng ngừa rủi ro |
Tư duy nhanh - chậm và 2 cấp độ tư duy hệ thống: "System 1 Thinking" và "System 2 Thinking"
Nếu “Bias for Action” đại diện cho phản xạ nhanh, quyết đoán và hướng tới giải pháp tức thì, thì nó chính là biểu hiện điển hình của System 1 Thinking – hệ tư duy trực giác, nhanh chóng, dựa trên kinh nghiệm và cảm xúc. Trong nhiều tình huống cấp bách, đặc biệt là xử lý khủng hoảng, hệ 1 mang lại lợi thế tốc độ. Tuy nhiên, nếu quá phụ thuộc vào hệ 1, người quản lý dễ rơi vào những sai lệch nhận thức (cognitive bias) như “ảo tưởng kiểm soát”, “quá tự tin” hay “hành động để cảm thấy mình không đứng yên”.
Ngược lại, “Non-Action” – khi được thực hiện một cách có chủ đích và cân nhắc – chính là sự vận hành của System 2 Thinking: tư duy chậm rãi, logic, có hệ thống và yêu cầu nỗ lực nhận thức cao. Đây là dạng tư duy cần thiết trong các tình huống phức tạp, khi thông tin chưa đầy đủ, hoặc khi chi phí cho hành động sai là quá lớn. “Không làm gì cả” trong những thời điểm như vậy thực chất là một lựa chọn có tính toán – đòi hỏi nhiều bản lĩnh hơn là phản xạ tức thời.
Việc hiểu rõ khi nào nên để hệ 1 dẫn đường, và khi nào nên kích hoạt hệ 2 để kiểm soát bản thân, chính là chìa khóa nâng cao chất lượng ra quyết định trong quản lý dự án hiện đại.
Vùng xám giữa Action và Non-Action
Thực tế luôn tồn tại vùng xám (gray zone) – nơi không có lựa chọn nào là đúng tuyệt đối. Lúc đó, người quản lý cần phân tích nhiều yếu tố:
- Mức độ khẩn cấp và rủi ro
- Độ phức tạp và không chắc chắn của thông tin
- Mức độ đảo ngược được của quyết định
- Sự sẵn sàng chịu trách nhiệm
Ví dụ: Trong một dự án IT, khách hàng yêu cầu thay đổi gấp phần giao diện.
- Nếu PM chọn bias for action: Lập tức yêu cầu team UX chỉnh sửa để chiều lòng khách.
- Nếu PM chọn non-action: Dừng lại để đánh giá tác động, xin thêm thông tin từ khách, hỏi ý kiến đội kỹ thuật.
Cái khó nằm ở chỗ: hành động vội vàng có thể làm trễ tiến độ hoặc phát sinh lỗi. Nhưng không hành động lại dễ khiến khách hàng mất kiên nhẫn.
Roadmap: Khi nào nên hành động, khi nào nên chờ
| Tình huống | Hành động phù hợp |
|---|---|
| Khủng hoảng (sập hệ thống, lỗi lớn) | Phản ứng ngay với giải pháp tạm thời |
| Cơ hội ngắn hạn, cần phản ứng nhanh | Triển khai thử nghiệm nhỏ, học từ phản hồi |
| Rủi ro thấp, có thể đảo ngược | Ưu tiên hành động để thử nghiệm thực tế |
| Câu hỏi tự đặt ra | Gợi ý hành động |
|---|---|
| Có đủ 70% dữ liệu chưa? | Nếu có, có thể bias for action có kiểm soát |
| Rủi ro nếu sai là gì? Có đảo ngược được không? | Ước lượng cost of failure trước khi hành động |
| Đội ngũ có đủ năng lực hỗ trợ? | Nếu chưa chắc, tạm hoãn và chuẩn bị thêm |
| Tình huống | Hành động phù hợp |
|---|---|
| Thiếu dữ liệu, nhiều mâu thuẫn nội bộ | Họp bổ sung, lắng nghe đa chiều |
| Hệ quả nếu sai quá lớn (không đảo ngược được) | Phân tích sâu hơn, chờ thêm input |
| Quyết định có tính chính trị cao, dễ gây chia rẽ | Trì hoãn, dùng chiến lược trung gian |
Phương pháp 3P: Best Practice để cân bằng hành động và không hành động
Một công cụ mạnh mẽ giúp người quản lý linh hoạt giữa hai thái cực là mô hình 3P:
🔴 1. Protection – Bảo vệ khẩn cấp (bias for action đã chuẩn bị)
- Chuẩn bị sẵn quy trình xử lý sự cố, hệ thống phản ứng khẩn cấp.
- Ví dụ: Khi phát hiện tấn công mạng, hệ thống lập tức cô lập vùng ảnh hưởng.
→Dành cho tình huống khẩn cấp, không thể trì hoãn.
🟡 2. Prevention – Phòng ngừa từ xa (giảm bớt nhu cầu hành động)
- Thiết lập hệ thống theo dõi định kỳ, cảnh báo sớm.
- Ví dụ: DevOps cài đặt giám sát hiệu năng để phát hiện chậm trễ trước khi người dùng phàn nàn.
→ Giảm thiểu rủi ro và tránh phải ra quyết định gấp.
🟢 3. Precaution – Giáo dục gián tiếp (non-action có chiến lược)
- Truyền thông, hướng dẫn, đào tạo người dùng để họ tự phòng ngừa rủi ro.
- Ví dụ: Google thường xuyên gửi email khuyến nghị bảo mật 2 lớp cho người dùng.
→ Tác động ngầm nhưng bền vững, không cần hành động cụ thể tại chỗ.
Bảng tóm tắt phương pháp 3P
| Phương pháp | Loại quyết định | Mức độ hành động | Ứng dụng điển hình |
|---|---|---|---|
| Protection | Quyết định phản ứng | Cao | Xử lý khẩn cấp, hệ thống tấn công |
| Prevention | Quyết định phòng ngừa | Trung bình | Giám sát, kiểm tra định kỳ |
| Precaution | Quyết định truyền thông | Thấp | Giáo dục, nâng cao nhận thức |
Kết luận: Hành động đúng hơn là hành động nhanh
Không phải cứ làm nhanh là tốt, cũng không phải đứng im là khôn ngoan. Sự trưởng thành trong tư duy quản trị nằm ở biết lựa chọn đúng loại hành động – đúng thời điểm – đúng hoàn cảnh.
Lời khuyên cuối cùng: Hãy dùng mô hình 3P như một bản đồ chiến lược, để bạn không chỉ “phản ứng nhanh”, mà còn chủ động kiểm soát thế trận dài hạn.
Phạm Đình Trường
TIGO Solutions
Khám phá thêm các chủ đề sau
Đọc thêm: Hướng dẫn hợp tác viết bài (guest blogging)
Các chủ đề được quan tâm nhiều nhất
CHIA SẺ BÀI VIẾT
