Lo âu về AI đang gia tăng — Đây là lúc chúng ta học cách chung sống hòa bình với những đồng nghiệp "AI Agent"

Trong những lần trò chuyện gần đây với các chuyên gia từ nhiều lĩnh vực khác nhau — đặc biệt là ngành CNTT — tôi nhận thấy một điểm chung đang nổi lên: ngày càng có nhiều người lo lắng trước sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI). Nỗi lo này giờ đây không còn chỉ là một mối bận tâm thoáng qua; nó đã có tên gọi riêng — AI Anxiety (Lo âu về AI).

Điều gì đang thúc đẩy nỗi lo đó? Có rất nhiều nguyên nhân. Từ nỗi sợ mất việc cho đến cảm giác không theo kịp trong một môi trường làm việc thay đổi quá nhanh, gánh nặng cảm xúc là điều có thật. Điều đó càng được củng cố thêm bởi các tiêu đề báo chí ngày càng nhiều về việc các công ty áp dụng chiến lược "AI-first" và tinh giản nhân sự — như trường hợp gần đây của Microsoft.

Không khó hiểu khi người lao động đang cảm thấy bất an và dễ tổn thương.

Nhà tâm lý học Mary Alvord ở Washington, D.C. nói rất hay: “Một mức độ lo âu nhất định có thể thúc đẩy bạn hành động, nhưng nếu quá mức thì nó sẽ làm bạn tê liệt.” Đó là một lời nhắc quan trọng rằng lo lắng là điều tự nhiên và đôi khi còn hữu ích, nhưng điều quan trọng là phải kiểm soát nó để không bị choáng ngợp. Bà nhấn mạnh: thay vì thụ động, chúng ta cần chủ động tham gia vào những thay đổi đang diễn ra xung quanh. “Chúng tôi không nói bạn phải trốn tránh, mà là nên thảo luận về những hành động bạn có thể làm,” bà nói.

Một nghiên cứu gần đây đăng trên Scientific Reports cho thấy các hệ thống AI như GPT-4 có khả năng tạo ra những ý tưởng sáng tạo vượt trội hơn mức trung bình của con người trong một bài kiểm tra về sự sáng tạo. Người tham gia được yêu cầu nghĩ ra cách sử dụng sáng tạo cho những vật dụng thông thường như chiếc hộp hoặc sợi dây. Trong khi các phản hồi sáng tạo nhất của con người có thể vượt trội hơn AI, thì điểm trung bình của AI lại cao hơn hẳn. Ngay cả những ý tưởng "ít sáng tạo" nhất của AI vẫn tốt hơn nhiều so với các phản hồi yếu kém của con người. Điều đó không có nghĩa AI sáng tạo hơn tất cả chúng ta — nhưng nó cho thấy năng lực cơ bản của AI đã vượt mức trung bình. Và điều đó có thể khiến nhiều người cảm thấy lo lắng.

1. Nhận diện nỗi sợ là bước đầu tiên (Hãy chấp nhận rằng AI sẽ không biến mất)

Thay vì chống lại, hãy tìm hiểu cách AI có thể trở thành người cộng tác của bạn. Qua những gì tôi quan sát được, công cụ AI không thay thế con người — mà hỗ trợ chúng ta làm việc nhanh và hiệu quả hơn. Nếu được sử dụng khôn ngoan, chúng có thể khuếch đại điểm mạnh của bạn, chứ không làm lu mờ chúng. Nhà khoa học hành vi Sanae Okamoto từ Đại học Liên Hợp Quốc nhấn mạnh: “Việc con người sợ hãi công nghệ mới là điều tự nhiên và mang tính lịch sử.” Từ máy in cho đến internet, con người luôn thấy bất an khi đối mặt với các cuộc cách mạng công nghệ. AI chỉ là chương mới nhất trong câu chuyện này.

2. Nâng cấp kỹ năng và giữ tinh thần ham học hỏi (Upskill and Stay Curious)

Hãy bắt đầu khám phá những công cụ AI phù hợp với lĩnh vực của bạn. Việc hiểu cách chúng hoạt động sẽ giúp bạn cảm thấy kiểm soát được tình hình và thêm tự tin. Trên thực tế, các công ty đang ưu tiên những người sẵn sàng làm việc cùng AI. Bạn không cần biết hết mọi thứ — chỉ cần sẵn sàng học hỏi và linh hoạt thích nghi.

3. Chuyển hóa lo âu thành sức mạnh

Chấp nhận rằng AI sẽ gắn liền với tương lai, và nó sẽ tái định hình cách chúng ta sống và làm việc — theo hướng tích cực hơn. Từ trải nghiệm cá nhân, tôi thấy rằng những người coi AI là đồng minh thay vì đối thủ thường có lợi thế hơn. Thực tế, AI thường giúp con người nâng cao năng lực — từ tự động hóa việc lặp đi lặp lại, cung cấp phân tích nhanh, cho đến giải phóng chúng ta để làm công việc sáng tạo hoặc có ý nghĩa hơn.

Tuy nhiên, nhà tâm lý học Simone Grassini từ Đại học Bergen nhắc nhở rằng: “Kiến trúc tư duy của AI và con người rất khác nhau.” Vì thế, dù AI có thể bắt chước hành vi sáng tạo, nó không thực sự tư duy như chúng ta. Grassini cảnh báo: “Việc thực hiện tốt một tác vụ mang tính sáng tạo không đồng nghĩa với khả năng làm công việc sáng tạo một cách toàn diện.”

4. Nuôi dưỡng sức khỏe tinh thần và cảm xúc

Trong bối cảnh chuyển đổi lớn như vậy, điều quan trọng là chăm sóc sức khỏe tâm lý và tinh thần của bạn, bằng cách:

• Nghỉ ngơi định kỳ, tránh xa công nghệ để kết nối lại với thiên nhiên và người thân
• Thực hành chánh niệm, bài tập thở, hoặc trị liệu bằng âm nhạc
• Duy trì vận động thể chất và sự cân bằng cảm xúc

5. Khơi lại ngọn lửa sáng tạo

Nhiều người tôi gặp từng rất thích vẽ tranh, nhảy múa hoặc chơi nhạc, nhưng đã từ bỏ vì công việc hoặc gánh nặng cuộc sống. Giờ đây có thể là thời điểm lý tưởng để kết nối lại với đam mê sáng tạo. Trớ trêu thay, trong thời đại tự động hóa, những phẩm chất "thuần con người" như sáng tạo và cảm xúc lại là thứ sẽ tỏa sáng mạnh mẽ nhất. Triết gia Sean Kelly từ Harvard cảnh báo: “Điều đáng sợ không phải là AI ngày càng giỏi hơn… mà là chúng ta sẽ tự bỏ rơi chính mình và chỉ còn biết thỏa mãn với những gì AI tạo ra.”

Sự khác biệt là con người có chất nghệ "cảm xúc"

Và chính tại điểm này, chúng ta cần tạm dừng và nhớ lại một điều sâu sắc hơn: AI không thể lấy đi cá tính và bản sắc của bạn. Có những lĩnh vực — đặc biệt là trong nghệ thuật và biểu đạt nội tâm — vẫn thuộc về con người, và sẽ còn rất lâu mới bị AI xâm nhập. Ví dụ như: âm sắc cảm xúc trong giọng hát, niềm vui hay khắc khoải, sự lên xuống nhẹ nhàng thể hiện tâm trạng hiện tại — không cỗ máy nào có thể tái tạo điều đó. AI có thể tạo ra giai điệu hay lời bài hát, nhưng nó không thể cảm nhận nỗi đau, không thể ngẫu hứng sáng tác một bản raga dựa trên manodharma, hay biểu đạt lòng thành kính qua nước mắt của một vũ công.

AI không thể sáng tạo một bài hát phát sinh từ sự giằng xé nội tâm giữa nỗi đau và cơn mưa bình yên. Truyền tải đó — sinh ra từ sự tu tập, ký ức và khoảnh khắc của bạn — là thứ độc nhất vô nhị.

Ứng tác nghệ thuật từ cảm xúc thật và sự luyện tập sâu sắc là điều không thể thay thế. Trí óc, trái tim và tâm hồn con người tạo ra một bản giao hưởng tự phát mà không thuật toán nào đoán trước được. Chính vì thế, trong thời đại ngập tràn AI này, mỗi chúng ta cần giữ gìn và nuôi dưỡng ngọn lửa thiêng liêng ấy — đam mê, tài năng, và tiếng nói riêng biệt của mình. Đó là nơi sự thăng hoa bắt đầu.

Hơn nữa, đừng quên phẩm chất nhân văn của lòng vị tha — giúp người khác không vì lợi ích, mà vì đó là điều đúng đắn. Dù không ai yêu cầu. Đó là sự thiêng liêng. Đó là lòng trắc ẩn. Và đó là thứ mà AI sẽ không bao giờ có được. Khi thế giới ngày càng tự động hóa, đã đến lúc chúng ta càng cần làm người nhiều hơn: giúp đỡ, biểu đạt, sáng tạo, cảm nhận và nâng đỡ lẫn nhau.

Vì vậy, đúng là AI đang phát triển rất nhanh. Nhưng đừng sợ hãi máy móc. Hãy phát triển ánh sáng nội tại của chính bạn — bởi điều duy nhất mà AI không bao giờ có thể sao chép chính là: BẠN.

A A A A

[{"displaySettingInfo":"[{\"isFullLayout\":false,\"layoutWidthRatio\":\"\",\"showBlogMetadata\":true,\"showAds\":true,\"showQuickNoticeBar\":true,\"includeSuggestedAndRelatedBlogs\":true,\"enableLazyLoad\":true,\"quoteStyle\":\"1\",\"bigHeadingFontStyle\":\"1\",\"postPictureFrameStyle\":\"2\",\"isFaqLayout\":false,\"isIncludedCaption\":false,\"faqLayoutTheme\":\"1\",\"isSliderLayout\":false}]"},{"articleSourceInfo":"[{\"sourceName\":\"Dr. Shambhavi Das (medium.com)\",\"sourceValue\":\"https://medium.com/@shambhavidas/ai-anxiety-is-on-the-rise-heres-how-to-manage-it-8d2a0f286c8c\"}]"},{"privacyInfo":"[{\"isOutsideVietnam\":false}]"},{"tocInfo":"[{\"isEnabledTOC\":true,\"isAutoNumbering\":false,\"isShowKeyHeadingWithIcon\":false}]"},{"bannerInfo":"[{\"isBannerBrightnessAdjust\":false,\"bannerBrightnessLevel\":\"\",\"isRandomBannerDisplay\":true}]"},{"termSettingInfo":"[{\"showTermsOnPage\":true,\"displaySequentialTermNumber\":true}]"}]

Khám phá thêm các chủ đề sau