Cognitive friction (ma sát nhận thức) là gì?
Published on: August 13, 2024
Last updated: December 16, 2025 Xem trên toàn màn hình
Last updated: December 16, 2025 Xem trên toàn màn hình
Recommended for you
- 30 Aug 2024
Friction points (điểm ma sát) là gì? 13/75 - 15 Aug 2025 Dự án phần mềm bị trì hoãn và vấn đề "akrasia" 10/44
- 28 Feb 2023 Đừng biến phần mềm thành công việc bàn giấy hay một "tờ sớ" dài vô tận 10/159
- 28 Feb 2025 “Học giỏi” hay “giỏi học”? 9/136
- 21 May 2024 Hiệu ứng chữ động (kinetic typography) là gì? 8/321
- 19 Jul 2023 3 cấp độ của thất bại và bí quyết "cái khó ló cái khôn" 7/86
- 19 Sep 2025 Luật chống ôm đồm (WIP limits): Làm ít hơn và chất hơn 7/32
- 02 Aug 2022 BVP (Billable Viable Product) là gì? 7/83
- 16 Apr 2025 Thuật ngữ cơ bản và nâng cao trong thiết kế UI/UX 6/47
- 13 Apr 2024 Bài học từ con cua trong cái xô: Vì sao bạn luôn bị lực kéo vô hình kéo ngược trở lại? 6/222
- 11 Mar 2025 Thiên hướng Hành động (Bias for Action) và Thiên hướng Quy trình (Bias for Process) tác động tiêu cực tới "đổi mới và sáng tạo" như thế nào? 5/62
- 13 Sep 2025 Vanity Metrics: Follower tăng vọt nhưng doanh thu đứng yên 4/33
- 11 Sep 2025 📚 Từ điển thuật ngữ về DevOps 4/27
- 11 May 2025 Từ điển kỹ thuật trong quản lý tài nguyên truy cập hệ thống (System Access Resource Management) 3/97
- 10 Aug 2020 Bạn có biết quy tắc thất bại nhanh: Fail early, fail often, fail cheap, but always fail forward 3/121
- 16 Apr 2025 Lãnh đạo linh hoạt: Hành động (Bias for Action) hay không hành động (Non-Action)? 3/37
- 09 Dec 2024 10 nghịch lý quản trị khiến tổ chức mãi loay hoay 3/121
- 02 May 2025 Vì sao học giỏi mà vẫn nghèo, học dốt lại thành đạt trong cuộc sống? 3/60
- 29 Jun 2025 Làm Thế Nào Để "Nhiệm Vụ Thử Thách" (Stretch Assignment) Không Là "Nỗi Đau" Của Nhân Sự? 2/37
- 16 Aug 2025 Hoài nghi khoa học với 20 thuật ngữ bi quan về hiệu quả của Scrum 2/29
- 16 Oct 2020 Thiết kế "mở" là gì? 1/188
- 12 May 2024 Groan Zone là gì? Khi mọi quan điểm va chạm, đâu là cách biến Groan Zone thành động lực đổi mới? /4
Cognitive friction (ma sát nhận thức) là một thuật ngữ trong lĩnh vực thiết kế trải nghiệm người dùng (UX) và tâm lý học hành vi.
Nói một cách đơn giản, nó là trở ngại về mặt trí não xảy ra khi một người đối mặt với một giao diện, công cụ hoặc quy trình không hoạt động theo cách mà họ mong đợi.
1. Bản chất của Cognitive Friction
Khi bạn sử dụng một sản phẩm, não bộ thường dựa vào các "mô hình tâm trí" (mental models) - tức là những kinh nghiệm có sẵn về cách mọi thứ vận hành.
- Ít ma sát: Khi bạn nhấn vào biểu tượng "Thùng rác", tập tin được xóa. Mọi thứ diễn ra tự nhiên, không cần suy nghĩ.
- Nhiều ma sát: Khi bạn muốn lưu một file nhưng nút "Lưu" lại nằm ẩn sâu trong menu "Cài đặt" thay vì menu "Tệp". Lúc này, não bạn phải dừng lại, phân tích và học lại cách dùng. Sự gián đoạn này chính là ma sát nhận thức.
2. Nguyên nhân gây ra ma sát nhận thức
- Thiết kế phản trực giác: Các nút bấm hoặc tính năng nằm ở vị trí lạ lẫm.
- Quá nhiều lựa chọn (Paradox of Choice): Khi có quá nhiều thông tin hoặc nút bấm trên một màn hình, người dùng bị "choáng" và không biết phải làm gì tiếp theo.
- Phản hồi chậm: Hệ thống không báo cho người dùng biết hành động của họ đã thành công hay chưa (ví dụ: bấm nút nhưng không có hiệu ứng gì hiện ra).
- Thuật ngữ chuyên môn: Sử dụng ngôn ngữ khó hiểu thay vì ngôn ngữ đời thường của người dùng.
3. Tại sao nó lại quan trọng?
Trong kinh doanh và thiết kế, ma sát nhận thức thường được coi là "kẻ thù" vì:
- Gây mệt mỏi: Não bộ tiêu tốn năng lượng để giải quyết các rắc rối nhỏ, dẫn đến việc người dùng nhanh chán.
- Tăng tỉ lệ bỏ cuộc: Nếu một trang web mua hàng quá khó sử dụng, khách hàng sẽ rời đi trước khi thanh toán.
- Tạo ra cảm giác tiêu cực: Người dùng cảm thấy mình "ngốc" hoặc bực bội với sản phẩm.
Lưu ý: Không phải lúc nào ma sát cũng xấu. Đôi khi các nhà thiết kế cố tình tạo ra "ma sát tích cực" để ngăn chặn sai lầm (ví dụ: hộp thoại hiện lên hỏi "Bạn có chắc chắn muốn xóa không?").
[{"displaySettingInfo":"[{\"isFullLayout\":false,\"layoutWidthRatio\":\"\",\"showBlogMetadata\":true,\"showAds\":true,\"showQuickNoticeBar\":true,\"includeSuggestedAndRelatedBlogs\":true,\"enableLazyLoad\":true,\"quoteStyle\":\"3\",\"bigHeadingFontStyle\":\"1\",\"postPictureFrameStyle\":\"1\",\"isFaqLayout\":false,\"isIncludedCaption\":false,\"faqLayoutTheme\":\"1\",\"isSliderLayout\":false}]"},{"articleSourceInfo":"[{\"sourceName\":\"\",\"sourceValue\":\"\"}]"},{"privacyInfo":"[{\"isOutsideVietnam\":false}]"},{"tocInfo":"[{\"isEnabledTOC\":true,\"isAutoNumbering\":false,\"isShowKeyHeadingWithIcon\":false}]"},{"termSettingInfo":"[{\"showTermsOnPage\":true,\"displaySequentialTermNumber\":true}]"}]
Nguồn
{content}
Khám phá thêm các chủ đề sau
Đọc thêm: Hướng dẫn hợp tác viết bài (guest blogging)
Các chủ đề được quan tâm nhiều nhất
CHIA SẺ BÀI VIẾT
Link copied!
Mới cập nhật