Trong thời đại mà bằng cấp và chứng chỉ gần như trở thành “vé vào cửa” ở mọi môi trường chuyên nghiệp, nhiều người trong chúng ta đã, đang hoặc sẽ đầu tư thời gian, tiền bạc và công sức để đạt được các chứng chỉ quốc tế danh giá như CPA, ACCA, CFA, CIMA, PMP, LOMA, IELTS, TOEIC, v.v.

Tuy nhiên, điều đáng suy ngẫm không phải là học gì, mà là tại sao phải học?
Liệu động lực đó đến từ sự chủ động nâng cấp bản thân, hay là phản ứng trước áp lực xã hội?

1. Học chứng chỉ quốc tế: Vì điều gì?

Dưới đây là những mục đích phổ biến nhất khi người ta chọn học một chứng chỉ nghề nghiệp:

1. Học để chuyển ngạch, đổi nghề?
2. Học để tối ưu thời gian rảnh rỗi?
3. Học để cập nhật kiến thức mới?
4. Học để làm đẹp "CV" (hồ sơ)
5. Học vì công việc yêu cầu?
6. Học để tăng cơ hội trong công việc?
7. Học để đi xin việc?
8. Học để lên lương, thăng chức?
9. Học vì sợ tụt hậu khi ai cũng có bằng (nỗi sợ FOMO)?
10. Học vì đơn giản là… thích (đu "trend")?

Nhưng câu trả lời thật sự có thể không nằm ở bề nổi. Đó là lý do ta cần dùng mô hình Iceberg (Tảng Băng Chìm) để phân tích.

2. Mô hình Iceberg: Nhìn sâu vào động lực học tập

3. Case study: Ngọc Lan và cuộc đua chứng chỉ

Lan, 29 tuổi, làm trong ngành tài chính – kế toán. Sau 5 năm, cô sở hữu:

• ACCA full
• CFA Level 2
• PMP đang học

Lan chia sẻ:

“Thật ra, ban đầu mình học để thăng tiến, nhưng rồi mình nhận ra: sếp mới còn không biết CFA là gì. Mình học vì thấy ai cũng học. Không có thì cảm thấy... kém cỏi."

• Bề nổi: Cần chứng chỉ để thăng tiến.
• Bề chìm: Lo sợ bị bỏ lại, tự định nghĩa giá trị bản thân bằng bằng cấp.
• Hệ quả: Căng thẳng, mất định hướng, không thấy bằng cấp giúp ích thực sự trong công việc.

4. Nghịch lý ở Việt Nam: "Cơn sốt IELTS cùng mục tiêu tiếng Anh hóa toàn diện"

Một thực trạng phổ biến hiện nay tại các tập đoàn lớn là:

"100% ứng viên – dù vị trí gì – đều được yêu cầu có IELTS từ 6.5 trở lên".

• Lạm phát chứng chỉ: IELTS từng là lợi thế, giờ trở thành "giấy khai sinh".
• Sai trọng tâm: Vị trí không cần tiếng Anh vẫn bắt buộc có.
• Học chạy theo điểm số, không vì nhu cầu thực tế.
• Loại bỏ nhiều ứng viên giỏi nghề nhưng chưa có IELTS.

5. Hệ quả sâu xa: Năng suất không tăng, dù đã có AI

Ngay cả khi doanh nghiệp đã sử dụng AI, phần mềm ERP, CRM hay tự động hóa báo cáo, thì năng suất lao động tại nhiều công ty vẫn trì trệ.

• AI là công cụ, nhưng con người không nâng cấp tư duy.

• Kỹ năng phản biện, quản trị cảm xúc, ra quyết định – gần như bị bỏ ngỏ.

• Doanh nghiệp tuyển người theo tiêu chí cứng, nhưng vận hành công việc lại cần kỹ năng mềm và tư duy hệ thống.

6. Giải pháp đề xuất

7. Tạm kết: Học tập là hành trình nội tâm, không phải cuộc đua thành tích

Khi quá trình học tập bị “bằng cấp hóa”, ta dễ đánh mất mục tiêu cá nhân.

Hãy học để hiểu mình hơn – không chỉ để chứng minh với người khác.
Và hãy nhớ: Dừng lại để nhìn lại mới là bước tiến lớn nhất.