AI Đang “Giết Chết” Giá Trị Của Tấm Bằng Đại Học Như Thế Nào?

Published on: November 27, 2025
Last updated: November 27, 2025 Xem trên toàn màn hình

Recommended for you

29 Sep 2022 Từ chuyện người ăn xin và chiếc cần câu cá, điều gì là quan trọng nhất: Kiến thức, kỹ năng hay thái độ với cuộc sống 52/686
06 Feb 2024 Bài toán Trolley Problem: Hi sinh thiểu số để cứu đa số? 51/178
07 Aug 2024 Kỷ nguyên VUCA và TUNA – Cơ hội phát triển và chuyển đổi mạnh mẽ nhờ cuộc cách mạng 4.0 33/1136
04 Sep 2021 Tào lao là gì? Các bí quyết để tránh tào lao trong giao tiếp 25/1834
06 Dec 2023 Nghề "Data Annotation" là gì? 24/1785
04 Aug 2021 Đừng sợ đi chậm, chỉ sợ đứng yên 20/1210
01 Aug 2022 20 bài học kinh nghiệm rút ra từ Tam Quốc Diễn Nghĩa 18/878
15 Apr 2023 Nghịch lý từ câu chuyện “một chén gạo dưỡng ơn, một đấu gạo gây thù” 12/702
01 Mar 2024 Google thử nghiệm Search AI (Search Generative Experience - SGE) 10/362
20 Nov 2025 Quá trình tìm kiếm việc làm đang bị “vỡ vụn” như thế nào? 10/18
27 Jun 2025 Avatar AI trong Metaverse: Cách Những Thực Thể Số Đang Tái Định Nghĩa Bản Sắc và Tương Tác Xã Hội 9/144
28 Apr 2023 Mô hình Why, How, What là gì? 9/1282
29 Jul 2020 Câu chuyện mài chiếc rìu trước khi chặt cây: Bài học từ tổng thống vĩ đại nhất của nước Mỹ - Abraham Lincoln 8/706
16 Mar 2022 [INFOGRAPHIC] 32 Thiên kiến nhận thức làm sai lệch quyết định của bạn (Phần I) 8/1009
15 Aug 2024 Kỹ năng thuyết trình với kỹ năng ABC (Accuracy, Brevity, Clarity) 8/661
08 Nov 2022 16 phong cách làm việc của người Nhật Bản mà Việt Nam cần học hỏi 6/371
28 Feb 2025 “Học giỏi” hay “giỏi học”? 6/131
11 Sep 2022 Sức mạnh của lời khen 5/266
11 Oct 2024 "Kham Nhẫn" Trong Kinh Doanh: Sức Mạnh Của Sự Kiên Nhẫn 5/410
09 Aug 2022 Hiệu ứng “rắn hổ mang” (Cobra effect): Khi giải pháp trở thành vấn đề, tưởng vui lại hóa xui 5/497
02 Oct 2023 Ngôi Chùa Trăm Năm và Viên Gạch Vỡ: Bài Học Thấm Thía Về Lỗi Nhỏ Trong Bức Tranh Lớn 4/245
24 Mar 2021 Hiệu ứng Dunning-Kruger – Ảo tưởng sức mạnh về năng lực của bản thân 4/650
22 May 2022 Tư duy ngoài hộp (Thinking out of box) là gì? Tại sao quan trọng với sự phát triển của doanh nghiệp? 4/423
19 Jul 2023 3 cấp độ của thất bại và bí quyết "cái khó ló cái khôn" 4/80
03 Jul 2025 20 "NGHỊCH LÝ" NHƯNG "THUẬN LÝ" TRONG CUỘC SỐNG 4/47
09 Jan 2025 10 Nghịch Lý Cuộc Sống Từ Phim Upstream (nghịch hành nhân sinh): Đối Mặt Rủi Ro Trong Thời Đại VUCA 4/176
15 Mar 2024 Tê liệt vì suy nghĩ quá nhiều (Analysis Paralysis) là gì? 4/223
02 Jul 2025 Doanh nghiệp đối diện CHI PHÍ ẨN khi không áp dụng "AI Agents": Lộ diện nguy cơ tụt hậu 3/39
09 Dec 2024 10 nghịch lý quản trị khiến tổ chức mãi loay hoay 3/113
06 Feb 2025 Data Annotation - nghề mới mẻ của dân du mục số (digital nomad) 3/209
10 Jul 2021 Chuyên gia chia sẻ các nguyên tắc tư duy sáng tạo hệ thống với tên gọi Systematic Inventive Thinking (SIT) 3/409
20 Dec 2022 Bài học quản lý nhân sự từ một trận chung kết bóng đá 3/277
12 Jul 2023 Vì sao ngày càng nhiều dự án phần mềm thất bại? 3/516
19 Jun 2024 Giải mã AI, ML và DL: Chìa khóa nắm bắt xu hướng chuyển đổi số 3/161
01 Aug 2022 Bí quyết số 1 cho doanh nghiệp 4.0 với 10 chiến lược phát triển năng lực nhân sự CNTT 3/145
10 Sep 2024 Tại sao những thứ chúng ta muốn lại ít khi có được? 2/198
27 Nov 2024 Ứng dụng AI theo dõi thu chi gây sốt vì 'mắng' người tiêu tiền 2/118
26 Sep 2024 Đội quân dán nhãn AI của tỷ phú 27 tuổi 2/214
12 Jul 2021 Để chuyển đổi số, cần “bẻ gãy” (disrupt) trong tư duy 2/183
16 Mar 2022 [INFOGRAPHIC] 32 thiên kiến nhận thức làm sai lệch quyết định của bạn (Phần II) 2/398
15 Sep 2020 Hai câu chuyện về dòng nước - Ao tù hay suối nguồn tươi trẻ? 2/170
18 Mar 2025 Câu hỏi phỏng vấn nghề Data Annotator 2/304
02 Apr 2025 Anti-Hiring Là Gì? Tại sao các doanh nhân tinh gọn lại nói “KHÔNG” với tuyển dụng? 2/44
02 May 2025 Vì sao học giỏi mà vẫn nghèo, học dốt lại thành đạt trong cuộc sống? 2/57
01 Sep 2025 AI đang thay đổi khoa học quản trị hiện đại như thế nào 2/30
22 Jan 2025 Khi ngư dân không thể ra khơi, họ sửa lưới 2/299
19 Jan 2025 AI Agents: Ngọn Hải Đăng Dẫn Lối Khởi Nghiệp Trong Kỷ Nguyên Số 1/138
23 Apr 2025 Multimodal Agent AI – Cuộc cách mạng trong tương tác người – máy 1/105
15 Apr 2025 YouTube đang ủng hộ "Đạo luật No Fakes" nhắm vào các bản sao AI trái phép. 1/154
02 Jul 2025 Internet đang bị nuốt chửng bởi những con quái vật "AI" như thế nào? 1/48
16 Aug 2025 Hoài nghi khoa học với 20 thuật ngữ bi quan về hiệu quả của Scrum 1/26
01 May 2025 Vì Sao Các Cửa Hàng Trung Quốc Không Vội Vã Phục Vụ Khách Hàng? 1/80
22 May 2025 "Một nghề cho chín còn hơn chín nghề" còn đúng trong thời đại ngày nay không? 1/10
18 Jul 2020 Lợi ích cận biên (Marginal Utility) là gì? Qui luật lợi ích cận biên giảm dần 1/621
11 Sep 2020 Nghịch lý kinh doanh tại Mỹ: Chăm sóc khách hàng không tốt, nhưng công ty lại lãi lớn 1/140
03 Sep 2020 Hiệu ứng rắn hổ mang, Luật Goodhart, Campbell & Chuyện thi cử 1/193
16 Feb 2024 Nghịch lý của sự hoàn hảo: AI có thể quá tốt để sử dụng? 1/168
01 Sep 2023 Định luật Goodhart và định luật Campbell - Nghịch lý về thành tích /192
03 May 2024 AI Đàm Thoại (Conversational AI) – Cuộc Cách Mạng Công Nghệ Đầy Hứa Hẹn /155
23 Aug 2024 Nghịch lý toán học chứng minh giới hạn của AI /219
13 Apr 2023 Mặt Tối Của Công Nghệ AI: Bốn Vấn Đề Tiềm Ẩn /8

Trong bối cảnh thị trường việc làm đang thay đổi chóng mặt, đặc biệt với sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI), giá trị của tấm bằng đại học không còn là “chìa khóa vàng” đảm bảo thành công như trước. Những sinh viên mới ra trường đang đối mặt với tỷ lệ thất nghiệp tăng cao, đặc biệt ở các vị trí entry-level vốn từng là bàn đạp khởi nghiệp sự nghiệp. Bài viết này sẽ phân tích cách AI đang tái định hình nhu cầu lao động, tác động đến thanh niên và cử nhân mới, đồng thời gợi ý những kỹ năng và chiến lược cần thiết để thích nghi và nổi bật trong thị trường việc làm đầy thách thức.

Chuyển thể từ nội dung video của CNBC: “How AI Is Killing the Value of a College Degree”

3 vấn đề trong kỷ nguyên AI:

Tại sao tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên đang gia tăng
Tác động kinh tế
Định hướng thị trường việc làm

Ngày 16/5/2025, tôi thức dậy và chuẩn bị khoác lên mình bộ áo tốt nghiệp – ngày trọng đại mà tôi và gia đình đã mong chờ suốt bốn năm tại Đại học Villanova. Họ hàng, bạn bè bay từ khắp nơi về chỉ để nhìn tôi bước lên sân khấu nhận tấm bằng cử nhân. Tôi đã nghĩ mình đang đứng trên đỉnh thế giới – cuối cùng cũng có chứng chỉ chứng minh nỗ lực suốt bốn năm và sẵn sàng lao vào thị trường việc làm để trở thành một người trưởng thành độc lập.

Nhưng chỉ vài tháng sau, thực tế giáng một cú rất đau.

Thị trường việc làm ảm đạm – ngay cả với cử nhân mới ra trường

Tôi bắt đầu gửi hồ sơ xin việc từ tháng 11/2024. Apply ở mọi nơi, từ công ty lớn đến startup nhỏ – nhưng rất khó để có được một buổi phỏng vấn đúng nghĩa. Và tôi không phải là người duy nhất cảm thấy chán nản.

Mặc dù tỷ lệ thất nghiệp chung của Mỹ vẫn tương đối thấp, nhóm lao động trẻ đang gặp rắc rối lớn:

Tỷ lệ thất nghiệp với nhóm 16–24 tuổi ở mức 10.4%.
Xu hướng tăng liên tục kể từ tháng 4/2023.
Đặc biệt, cử nhân mới ra trường – vốn thường là nhóm “an toàn nhất” – lại đang thất nghiệp cao hơn mọi năm.

Lý do? Một phần đến từ sự dư thừa cử nhân, nhưng nguyên nhân quan trọng hơn: trí tuệ nhân tạo (AI) đang thay đổi cấu trúc nhu cầu lao động.

AI khiến nhu cầu tuyển dụng cử nhân giảm mạnh

Nguồn cung lao động có bằng đại học đang tăng, nhưng nhu cầu thì không – đặc biệt là khi AI đủ khả năng thay thế nhiều vị trí entry-level.

AI có thể viết code trình độ junior rất tốt.
Các công ty công nghệ giảm nhu cầu tuyển kỹ sư mới ra trường.
Automation giúp doanh nghiệp làm được nhiều việc hơn với ít người hơn.

Goldman Sachs ước tính AI có thể thay thế 6–7% lực lượng lao động Mỹ trong thập kỷ tới. Không ngạc nhiên khi sinh viên mới ra trường là nhóm bị ảnh hưởng nặng nhất.

Một nghiên cứu của Stanford cũng chỉ ra:

Từ 2022, nhóm 22–25 tuổi làm trong các ngành tiếp xúc nhiều với AI chứng kiến tỷ lệ thất nghiệp tăng 13%.
Trong khi người lớn tuổi hoặc làm ngành ít liên quan đến AI không bị ảnh hưởng tương tự.

Không chỉ AI – mà còn là “hậu quả kéo dài” từ đại dịch

Giai đoạn 2020–2023, các công ty lao vào tuyển dụng ồ ạt vì thiếu nhân lực. Khi thị trường bình ổn, họ bắt đầu cắt giảm. Ví dụ:

Amazon từng có 1.6 triệu nhân viên năm 2021 → giảm còn 1.5 triệu năm 2024.
Đầu 2025, công ty cắt thêm 14.000 nhân viên để tái cấu trúc cho kỷ nguyên AI.

Trong khi đó, ngày càng nhiều người đi học đại học hơn bao giờ hết – khiến lực lượng lao động thừa cử nhân. Doanh nghiệp thì thận trọng, hạn chế tuyển người mới để giảm rủi ro.

Kết quả: vào thị trường lao động lúc này là cực kỳ khó, bất kể bạn có bằng cấp gì.

Hệ quả kinh tế – xã hội: bất bình đẳng ngày càng tăng

Khi thanh niên thất nghiệp nhiều:

Họ giảm chi tiêu → ảnh hưởng nền kinh tế.
Khó tăng thu nhập → giảm đóng góp thuế.
Về lâu dài có thể dẫn tới gia tăng bất bình đẳng thu nhập.

Oxfam báo cáo từ 1989–2022, nhóm 1% giàu nhất nước Mỹ tăng tài sản gấp 101 lần so với hộ gia đình trung vị.

Nhiều chuyên gia cảnh báo điều này sẽ tạo áp lực chính trị và nhu cầu tái phân phối thu nhập ngày càng lớn.

Entry-level biến mất – nhưng “entry-level mới” là gì?

Handshake – nền tảng việc làm cho sinh viên – ghi nhận xu hướng bất ngờ:

Số tin tuyển dụng entry-level yêu cầu kỹ năng AI tăng 5 lần từ 2023.
Ngay cả internship cũng tăng 4 lần.

Điều này nghĩa là gì?

“Entry-level mới” = biết AI, sử dụng AI thành thạo, biết prompt, biết kết hợp nhiều mô hình AI.

Sinh viên nào không biết dùng AI cơ bản đang bị bỏ lại phía sau.

Bạn trẻ cần làm gì để sống sót trong thị trường AI?

1. Thành thạo AI ngay lập tức

Biết prompt hiệu quả
Biết dùng nhiều hệ AI khác nhau
Hiểu quy trình kết hợp AI vào công việc thực tế
Tối ưu năng suất bằng AI thay vì cạnh tranh trực tiếp với AI

2. Networking quan trọng hơn bao giờ hết

Nếu bạn không có:

Thực tập
Mentor
Mối quan hệ trong ngành

… thì bạn đang thua ngay từ vòng gửi xe.

Lời khuyên:

“Thứ quan trọng nhất giúp bạn khác biệt không phải tấm bằng – mà là những người nhớ bạn và muốn bạn thành công.”

3. Tư duy cởi mở và kiên trì

Dù thời điểm khó khăn, nhưng những người trẻ có khả năng thích nghi sẽ trưởng thành nhanh hơn và trân trọng giá trị công việc hơn khi thị trường hồi phục.

Kết luận: Đại học không biến mất – nhưng tấm bằng không còn đủ nữa

AI không “giết chết” đại học.
AI chỉ đang giết chết giá trị của tấm bằng nếu người sở hữu nó:

Không có kỹ năng thực tế
Không giỏi sử dụng AI
Không có network
Và vẫn nghĩ bằng đại học = đảm bảo việc làm

Kỷ nguyên AI tạo ra rất nhiều cơ hội – nhưng chỉ dành cho người biết thích nghi.

A A A A

[{"displaySettingInfo":"[{\"isFullLayout\":false,\"layoutWidthRatio\":\"\",\"showBlogMetadata\":true,\"showAds\":true,\"showQuickNoticeBar\":true,\"includeSuggestedAndRelatedBlogs\":true,\"enableLazyLoad\":true,\"quoteStyle\":\"1\",\"bigHeadingFontStyle\":\"1\",\"postPictureFrameStyle\":\"1\",\"isFaqLayout\":false,\"isIncludedCaption\":false,\"faqLayoutTheme\":\"1\",\"isSliderLayout\":false}]"},{"articleSourceInfo":"[{\"sourceName\":\"\",\"sourceValue\":\"\"}]"},{"privacyInfo":"[{\"isOutsideVietnam\":false}]"},{"tocInfo":"[{\"isEnabledTOC\":true,\"isAutoNumbering\":false,\"isShowKeyHeadingWithIcon\":false}]"},{"termSettingInfo":"[{\"showTermsOnPage\":true,\"displaySequentialTermNumber\":true}]"}]

Nguồn

{content}