Khám phá siêu hình học – nhánh triết học giúp ta hiểu bản chất con người, tư duy độc lập và sống tỉnh thức giữa đời thực.

Metaphysics: Siêu hình học là gì – môn học về những câu hỏi không ai dám hỏi

Published on: May 24, 2025
Last updated: October 24, 2025 Xem trên toàn màn hình

Recommended for you

11 Feb 2024 Càng đọc càng thấm: 10 suy ngẫm sâu sắc từ nhà tâm lý học Carl Jung 2225
04 Sep 2021 Tào lao là gì? Các bí quyết để tránh tào lao trong giao tiếp 1787
01 Oct 2024 "Tâm sinh tướng" là gì? 1684
28 Apr 2023 Mô hình Why, How, What là gì? 1246
04 Aug 2021 Đừng sợ đi chậm, chỉ sợ đứng yên 1179
07 Aug 2024 Kỷ nguyên VUCA và TUNA – Cơ hội phát triển và chuyển đổi mạnh mẽ nhờ cuộc cách mạng 4.0 1113
16 Mar 2022 [INFOGRAPHIC] 32 Thiên kiến nhận thức làm sai lệch quyết định của bạn (Phần I) 986
10 Sep 2023 Định luật Murphy giải thích tại sao chúng ta luôn gặp xui xẻo vào những lúc tưởng thuận lợi 740
29 Jul 2020 Câu chuyện mài chiếc rìu trước khi chặt cây: Bài học từ tổng thống vĩ đại nhất của nước Mỹ - Abraham Lincoln 687
15 Apr 2023 Nghịch lý từ câu chuyện “một chén gạo dưỡng ơn, một đấu gạo gây thù” 672
04 Mar 2023 Top 5 bài kiểm tra tính cách nổi tiếng trong phỏng vấn việc làm tại Nhật Bản 649
15 Aug 2024 Kỹ năng thuyết trình với kỹ năng ABC (Accuracy, Brevity, Clarity) 642
24 Mar 2021 Hiệu ứng Dunning-Kruger – Ảo tưởng sức mạnh về năng lực của bản thân 637
01 Oct 2021 Sự Tự Điều Chỉnh (Self-Regulation) Là Gì? Tại Sao Nó Quan Trọng? 623
29 Sep 2022 Từ chuyện người ăn xin và chiếc cần câu cá, điều gì là quan trọng nhất: Kiến thức, kỹ năng hay thái độ với cuộc sống 621
12 Mar 2024 Khám Phá Triết Học: Hai Nguyên Lý Cơ Bản và Những Quy Luật Đằng Sau Sự Phát Triển 606
18 Jul 2020 Lợi ích cận biên (Marginal Utility) là gì? Qui luật lợi ích cận biên giảm dần 595
04 Sep 2022 Hiệu ứng cánh bướm là gì? Ý nghĩa và tác động của hiệu ứng cánh bướm 522
10 Sep 2024 Cây dừa giữa giông bão: Bình tĩnh sống giữa trạng thái “VUCA” 513
19 Dec 2023 Hồi tưởng lạc quan (Rosy retrospection): Khi những quá khứ tươi đẹp có thể đe dọa đến tương lai của bạn 482
09 Aug 2022 Hiệu ứng “rắn hổ mang” (Cobra effect): Khi giải pháp trở thành vấn đề, tưởng vui lại hóa xui 481
12 Feb 2025 Thành Công Không Chỉ Dựa Vào Chăm Chỉ, Trí Thông Minh Hay Tiền Bạc – Mà Cần "Căn Cơ" 478
23 Apr 2023 Không để lỡ tàu khi bước vào cách mạng công nghiệp 4.0 với bài kiểm tra SPI trong tuyển dụng tại Nhật Bản 467
12 Jun 2022 Marcus Aurelius: Hạnh phúc phụ thuộc vào chất lượng của những suy nghĩ 441
22 May 2022 Tư duy ngoài hộp (Thinking out of box) là gì? Tại sao quan trọng với sự phát triển của doanh nghiệp? 412
13 Feb 2025 Căn Cơ Là Gì? Yếu Tố Quyết Định Thành Bại Trong Cuộc Sống 397
16 Mar 2022 [INFOGRAPHIC] 32 thiên kiến nhận thức làm sai lệch quyết định của bạn (Phần II) 396
11 Oct 2024 "Kham Nhẫn" Trong Kinh Doanh: Sức Mạnh Của Sự Kiên Nhẫn 395
10 Jul 2021 Chuyên gia chia sẻ các nguyên tắc tư duy sáng tạo hệ thống với tên gọi Systematic Inventive Thinking (SIT) 394
14 Sep 2024 11 Cơ Chế Tâm Lý Che Giấu Cần Nhận Diện Để Hiểu Bản Thân và Người Khác 393
08 Nov 2022 16 phong cách làm việc của người Nhật Bản mà Việt Nam cần học hỏi 362
22 Jan 2025 Khi ngư dân không thể ra khơi, họ sửa lưới 294
11 Sep 2022 Sức mạnh của lời khen 261
02 Oct 2023 OCEAN: Mô hình 5 tính cách Big Five 252
01 Aug 2023 Kỹ năng thời VUCA: Tận mắt thấy tai nghe chưa chắc đã đúng 243
02 Oct 2023 Ngôi Chùa Trăm Năm và Viên Gạch Vỡ: Bài Học Thấm Thía Về Lỗi Nhỏ Trong Bức Tranh Lớn 233
15 Mar 2024 Tê liệt vì suy nghĩ quá nhiều (Analysis Paralysis) là gì? 209
10 Sep 2024 Tại sao những thứ chúng ta muốn lại ít khi có được? 196
02 May 2024 Những trích dẫn hàng đầu của Albert Einstein để truyền cảm hứng và động lực 194
01 Sep 2023 Định luật Goodhart và định luật Campbell - Nghịch lý về thành tích 192
03 Sep 2020 Hiệu ứng rắn hổ mang, Luật Goodhart, Campbell & Chuyện thi cử 191
01 Jan 2025 Phương Pháp Shadow Work: Chìa Khóa Chữa Lành Và Phát Triển Bản Thân 175
09 Jan 2025 10 Nghịch Lý Cuộc Sống Từ Phim Upstream (nghịch hành nhân sinh): Đối Mặt Rủi Ro Trong Thời Đại VUCA 167
16 Feb 2024 Nghịch lý của sự hoàn hảo: AI có thể quá tốt để sử dụng? 164
15 Sep 2020 Hai câu chuyện về dòng nước - Ao tù hay suối nguồn tươi trẻ? 163
11 Sep 2020 Nghịch lý kinh doanh tại Mỹ: Chăm sóc khách hàng không tốt, nhưng công ty lại lãi lớn 137
01 Nov 2024 Đừng Chỉ Làm Việc, Hãy Trưởng Thành: Bốn Bài Học Từ Thiền Nhật Bản 134
01 Aug 2024 Kỹ năng thời VUCA: Người khôn ngoan thường không tranh cãi vô ích 132
01 May 2025 Vì Sao Các Cửa Hàng Trung Quốc Không Vội Vã Phục Vụ Khách Hàng? 78
29 Dec 2024 Phí Phạm Không Phải Lúc Nào Cũng Xấu – Đây Là Lý Do Tại Sao! 72
22 Sep 2024 Hội chứng Zeigarnik – Tại sao những công việc dở dang "đọng" lại trong trí nhớ lâu hơn các công việc đã hoàn thành? 70
01 Jul 2020 8 Thiên Kiến Nhận Thức Mà Người Quản Lý Dự Án Cần Cảnh Giác 46
06 Dec 2025 Sức mạnh của phương pháp 30-for-30: Bạn đã bao giờ cam kết 30 ngày liên tục cho một mục tiêu? 36
16 Apr 2025 Phương pháp Ghi Nhớ Chủ Động (Active Recall) là gì? Ưu điểm và nhược điểm? 31
05 Sep 2025 “Lời Khuyên”: Thuận lý thì ít, nghịch lý thì nhiều. Suy nghĩ không giống nhau thì không nên khuyên nhau. 23
02 Oct 2024 Lời sấm của Tào Tháo: "Đảo ngược lời khuyên của vợ, thành công ắt đến" 23
17 Aug 2025 Giải mã 50+ thuật ngữ Khắc Kỷ: Điều gì khiến Khắc Kỷ tồn tại hơn 2.000 năm mà vẫn được giới trẻ tìm đến? 13

Vì sao siêu hình học là nền tảng của mọi triết học?

Ngày xưa, khi triết học còn là “nóc nhà của tri thức”, người ta chia nó thành 4 nhánh:
1️⃣ Tâm lý học – hiểu về con người.
2️⃣ Luận lý học – học cách suy nghĩ đúng.
3️⃣ Đạo đức học – học cách sống đúng.
4️⃣ Và cuối cùng là Siêu hình học – học cách… hỏi những câu không ai dám hỏi.

Nếu bạn từng thắc mắc “Tôi là ai?”, “Vì sao tôi tồn tại?”, “Công bằng là gì?”, “Sống để làm gì?” – xin chúc mừng, bạn đã chạm vào cánh cửa của siêu hình học rồi đó.

Siêu hình học không xa lạ – chỉ là ta quên mất mình từng hỏi

Theo định nghĩa wikipedia: Siêu hình học, còn gọi là hình nhi thượng học, là một nhánh của triết học nghiên cứu các nguyên lý căn bản của thực tại. Theo truyền thống, siêu hình học được coi là lĩnh vực nghiên cứu các đặc điểm độc lập với ý thức con người trong thế giới.

Khi còn nhỏ, chúng ta từng hỏi cha mẹ: “Vì sao con người phải chết?”, “Ai tạo ra thế giới này?”, “Linh hồn là gì?”.
Nhưng lớn lên, ta bị dạy phải “thực tế” hơn – phải kiếm tiền, trả nợ, làm KPI – nên quên mất rằng mọi điều ta tin, mọi luật lệ ta sống theo, đều bắt nguồn từ những giả định siêu hình.

Một anh cảnh sát nói: “Tôi là người thực thi pháp luật.”
Một doanh nhân nói: “Tôi là người tạo ra giá trị.”
Một người mẹ nói: “Tôi là người hy sinh vì con.”
Nghe rất bình thường, nhưng ẩn sau đó là cả một hệ thống niềm tin về “bản chất con người”, “quyền lực”, “trách nhiệm”, “đúng – sai”... Tất cả đều là siêu hình học.

Những câu hỏi “nghe vớ vẩn” lại là gốc của mọi tri thức

“Tiền là gì?”
“Tự do là gì?”
“Công bằng là gì?”
“Tại sao tôi vẫn là tôi sau 20 năm?”

Nghe tưởng triết lý xa xôi, nhưng thật ra mọi ngành khoa học đều bắt đầu từ đây.
Vật lý trả lời “Thế giới được cấu tạo từ gì?”
Sinh học trả lời “Sự sống là gì?”
Tâm lý học trả lời “Tâm trí hoạt động ra sao?”
Còn siêu hình học là mẹ của tất cả những câu hỏi đó.

Khi đời sống đụng chạm triết học

Hai vợ chồng cãi nhau:

“Anh thay đổi quá rồi!”
“Em cũng đâu còn như xưa!”

Cả hai đang bàn về Căn tính và Biến dịch – hai khái niệm trung tâm của siêu hình học.
Chúng ta ai cũng thay đổi, nhưng vẫn tin có một “tôi” nào đó bất biến bên trong. Chính mâu thuẫn đó làm nên mọi bi kịch – từ tình yêu đến chính trị.

Hay khi ai đó gào lên:

“Mày biết tao là ai không?”

Thật ra, họ không hỏi danh tính xã hội, mà là câu hỏi triết học kinh điển:
“Tôi là ai trong bản chất?”
Và lịch sử loài người đã đổ máu không ít lần chỉ vì mỗi câu hỏi đó.

Nhân quả, Tự do và Số phận – 3 “vòng xoáy” siêu hình quen thuộc

Khi bạn nói: “Tôi làm A vì muốn đạt B.” → Bạn đang nói về quan hệ nhân quả.
Khi bạn tin “mọi thứ đã được định sẵn” → Bạn chạm đến tính tất yếu.
Khi bạn phản ứng: “Tôi thích làm gì thì làm!” → Bạn khẳng định tự do ý chí.

Tự do, nhân quả và số phận – ba vòng xoáy siêu hình chi phối cuộc đời bạn.

Vấn đề là, ba thứ đó luôn mâu thuẫn nhau.
Nếu mọi thứ đã được định sẵn, thì tự do ở đâu?
Nếu bạn hoàn toàn tự do, thì nhân quả còn nghĩa gì?

Ngay cả triết gia vĩ đại như Kant, Sartre hay Heidegger cũng vật lộn với ba câu hỏi này suốt đời – và đến giờ, chưa ai có câu trả lời cuối cùng.

Vì sao nên học Siêu hình học?

Không phải để “nói chuyện cao siêu”, mà để:

Hiểu rõ gốc rễ niềm tin của chính mình.
Phát hiện các giả định ẩn trong mọi cuộc tranh luận.
Học cách tư duy độc lập, thay vì chạy theo “thực tế” mù quáng.

Siêu hình học không giúp bạn kiếm tiền nhanh hơn, nhưng giúp bạn nghĩ sâu hơn, thấy xa hơn, và tránh bị dắt mũi bởi ngôn từ, học thuyết hay quyền lực.

Kết

Chúng ta sống trong một thế giới “thực tế” đến mức quên rằng mọi thực tế đều được chống trên một niềm tin siêu hình nào đó.
Hiểu về siêu hình học không khiến bạn bay lên mây, mà giúp bạn đứng vững hơn trên mặt đất — vì bạn hiểu tại sao mình tin, và tin vào cái gì.

Phạm Tuệ Linh
TIGO Media

Đọc thêm: Căn tính, căn cơ và bản sắc – Giống và khác thế nào?

A A A A

[{"displaySettingInfo":"[{\"isFullLayout\":false,\"layoutWidthRatio\":\"\",\"showBlogMetadata\":true,\"showAds\":true,\"showQuickNoticeBar\":true,\"includeSuggestedAndRelatedBlogs\":true,\"enableLazyLoad\":true,\"quoteStyle\":\"1\",\"bigHeadingFontStyle\":\"1\",\"postPictureFrameStyle\":\"2\",\"isFaqLayout\":false,\"isIncludedCaption\":false,\"faqLayoutTheme\":\"1\",\"isSliderLayout\":false}]"},{"articleSourceInfo":"[{\"sourceName\":\"\",\"sourceValue\":\"\"}]"},{"privacyInfo":"[{\"isOutsideVietnam\":false}]"},{"tocInfo":"[{\"isEnabledTOC\":true,\"isAutoNumbering\":false,\"isShowKeyHeadingWithIcon\":false}]"},{"bannerInfo":"[{\"isBannerBrightnessAdjust\":false,\"bannerBrightnessLevel\":\"\",\"isRandomBannerDisplay\":true}]"},{"termSettingInfo":"[{\"showTermsOnPage\":false,\"displaySequentialTermNumber\":false}]"}]

Nguồn

{content}