8 Thiên Kiến Nhận Thức Mà Người Quản Lý Dự Án Cần Cảnh Giác
Last updated: July 15, 2025 Xem trên toàn màn hình
Recommended for you
- 26 Jul 2024
"Khổ tận cam lai" - Làm thế nào để chuyển hóa từ khổ thành sướng? 2411 - 11 Feb 2024 Càng đọc càng thấm: 10 suy ngẫm sâu sắc từ nhà tâm lý học Carl Jung 2230
- 12 Nov 2024 "Nhân tình thế thái" là gì? "Thời thế" là gì? 1603
- 15 Apr 2023 Nghịch lý từ câu chuyện “một chén gạo dưỡng ơn, một đấu gạo gây thù” 678
- 01 Oct 2021 Sự Tự Điều Chỉnh (Self-Regulation) Là Gì? Tại Sao Nó Quan Trọng? 625
- 01 Sep 2022 Thiên kiến xác nhận (Confirmation Bias) có phải là một dạng bảo thủ? 601
- 18 Jul 2020 Lợi ích cận biên (Marginal Utility) là gì? Qui luật lợi ích cận biên giảm dần 596
- 09 Aug 2019 Nghịch lý Icarus - Nghịch lý nói hay làm dở (Good idea, bad execution) 581
- 04 Sep 2022 Hiệu ứng cánh bướm là gì? Ý nghĩa và tác động của hiệu ứng cánh bướm 523
- 04 Jul 2022 Steve Jobs đến với Đạo phật như thế nào? 521
- 10 Sep 2024 Cây dừa giữa giông bão: Bình tĩnh sống giữa trạng thái “VUCA” 514
- 04 Oct 2023 Authority bias (Thiên kiến uy quyền) là gì? 509
- 19 Dec 2023 Hồi tưởng lạc quan (Rosy retrospection): Khi những quá khứ tươi đẹp có thể đe dọa đến tương lai của bạn 485
- 09 Aug 2022 Hiệu ứng “rắn hổ mang” (Cobra effect): Khi giải pháp trở thành vấn đề, tưởng vui lại hóa xui 482
- 04 Sep 2020 IQ, EQ hay LQ quan trọng nhất trong thời đại 4.0? 473
- 01 May 2022 Có thể xác định vị trí địa lý của địa chỉ IP với độ chính xác đến từng địa chỉ con phố? 453
- 12 Jun 2022 Marcus Aurelius: Hạnh phúc phụ thuộc vào chất lượng của những suy nghĩ 443
- 22 May 2022 Tư duy ngoài hộp (Thinking out of box) là gì? Tại sao quan trọng với sự phát triển của doanh nghiệp? 412
- 14 Sep 2024 11 Cơ Chế Tâm Lý Che Giấu Cần Nhận Diện Để Hiểu Bản Thân và Người Khác 396
- 08 Dec 2023 Giải mã bí mật của trò chơi vô hạn và hữu hạn 362
- 08 Dec 2023 Hiệu ứng Barnum là gì? Hiệu ứng Barnum tốt hay xấu? 355
- 01 Aug 2022 Đỉnh cao ứng xử của kẻ trí tuệ: Nhìn thấu không nói, biết người không bình, hiểu lý không tranh 343
- 01 Aug 2024 Infomercial - Chiến thuật "cô đọng" điều gì đó trong đầu người dùng 336
- 04 May 2024 Hiệu ứng FOMO trong phát triển phần mềm 305
- 02 Oct 2023 OCEAN: Mô hình 5 tính cách Big Five 252
- 07 Jan 2025 Phân biệt Proxy, HMA và VPN 242
- 02 Oct 2023 Ngôi Chùa Trăm Năm và Viên Gạch Vỡ: Bài Học Thấm Thía Về Lỗi Nhỏ Trong Bức Tranh Lớn 235
- 04 Sep 2023 Giải mã nhóm tính cách (ISTP - Nhà kỹ thuật) 234
- 15 Mar 2024 Tê liệt vì suy nghĩ quá nhiều (Analysis Paralysis) là gì? 214
- 24 Apr 2025 Chính sách sở hữu đất đai của Trung Quốc: Động lực thúc đẩy người dân làm việc chăm chỉ và hiệu quả 197
- 10 Sep 2024 Tại sao những thứ chúng ta muốn lại ít khi có được? 196
- 01 Sep 2023 Định luật Goodhart và định luật Campbell - Nghịch lý về thành tích 192
- 03 Sep 2020 Hiệu ứng rắn hổ mang, Luật Goodhart, Campbell & Chuyện thi cử 191
- 09 Jan 2025 10 Nghịch Lý Cuộc Sống Từ Phim Upstream (nghịch hành nhân sinh): Đối Mặt Rủi Ro Trong Thời Đại VUCA 168
- 16 Feb 2024 Nghịch lý của sự hoàn hảo: AI có thể quá tốt để sử dụng? 164
- 11 Sep 2020 Nghịch lý kinh doanh tại Mỹ: Chăm sóc khách hàng không tốt, nhưng công ty lại lãi lớn 137
- 01 Nov 2024 Đừng Chỉ Làm Việc, Hãy Trưởng Thành: Bốn Bài Học Từ Thiền Nhật Bản 136
- 21 Mar 2024 12 triết lý sống tối giản bạn nên biết 127
- 02 Aug 2024 Tổng hợp các câu nói động lực - chất xúc tác cho sự phát triển bản thân 116
- 09 Apr 2025 10 bẫy thao túng bạn có thể chưa biết 106
- 01 Nov 2023 Lòng Tham Vi Tế: Khi Chúng Ta Chạy Theo Miễn Phí Mà Không Biết Đang Đánh Đổi Điều Gì 103
- 07 Feb 2025 Buyer’s remorse: Sự hối hận của người mua sau khi chốt đơn mua hàng 83
- 18 Jan 2025 Echoist là kiểu người gì? Echoist khác với người hướng nội và người ái kỷ như thế nào? 82
- 01 May 2025 Vì Sao Các Cửa Hàng Trung Quốc Không Vội Vã Phục Vụ Khách Hàng? 79
- 08 May 2024 Ghosting và Thao Túng Tâm Lý: Những Điều Gen Z Cần Biết để Bảo Vệ Bản Thân 76
- 22 Sep 2024 Hội chứng Zeigarnik – Tại sao những công việc dở dang "đọng" lại trong trí nhớ lâu hơn các công việc đã hoàn thành? 71
- 12 Aug 2025 Hội chứng Imposter Syndrome: Vì sao Quản Lý Dự Án giỏi lại luôn nghĩ mình không đủ giỏi? 59
- 13 Aug 2025 Hội chứng "imposter syndrome" là gì? 55
- 06 Dec 2025 Sức mạnh của phương pháp 30-for-30: Bạn đã bao giờ cam kết 30 ngày liên tục cho một mục tiêu? 37
- 19 Sep 2025 Agile vs. Ego: Làm Gì Khi Một Thành Viên Trong Nhóm Nổi Loạn 36
- 13 Aug 2025 OODA và PDCA: Mô hình nào tốt hơn? 31
- 05 Sep 2025 “Lời Khuyên”: Thuận lý thì ít, nghịch lý thì nhiều. Suy nghĩ không giống nhau thì không nên khuyên nhau. 23
- 02 Oct 2024 Lời sấm của Tào Tháo: "Đảo ngược lời khuyên của vợ, thành công ắt đến" 23
Là một người quản lý dự án, việc ra quyết định là phần quan trọng trong công việc. Nhưng làm sao để bạn chắc chắn rằng mình đang đưa ra quyết định tốt nhất dựa trên dữ liệu có sẵn? Thực tế, nhiều người không làm được điều đó.
Quá trình ra quyết định rất dễ bị lệch hướng bởi cái gọi là thiên kiến nhận thức (cognitive biases): những sai sót trong tư duy và lý luận. Mọi người đều có thiên kiến, bất kể trí thông minh, học vấn hay kinh nghiệm. Những thiên kiến này thường khiến chúng ta đưa ra quyết định sai lầm do cảm xúc, ký ức hoặc định kiến sẵn có về cách mọi việc “nên” diễn ra.
Nhận diện được thiên kiến của bản thân là bước đầu tiên để vượt qua chúng.
1. Thiên kiến xác nhận (Confirmation Bias)
Confirmation bias xảy ra khi bạn chỉ tìm kiếm những bằng chứng tích cực và phớt lờ những bằng chứng tiêu cực. Ví dụ, bạn tin rằng phương pháp Agile là tốt nhất cho tổ chức của mình. Do đó, bạn chỉ tập trung vào các báo cáo khen ngợi Agile và bỏ qua hoặc không xử lý các thông tin tiêu cực. Điều đó không có nghĩa Agile không phù hợp, mà là bạn không thực sự biết liệu nó có phù hợp hay không. Bạn có thể vô tình đưa ra kết luận đúng nhưng vì lý do sai.
→Cách vượt qua: Luôn sẵn sàng chất vấn niềm tin của chính mình, chủ động tìm kiếm thông tin trái chiều – ngay cả khi bạn tin chắc vào niềm tin đó.
2. Thiên kiến thông tin (Information Bias)
Information bias phát sinh từ suy nghĩ rằng “càng nhiều thông tin càng tốt”, dẫn đến việc thu thập cả những dữ liệu không liên quan, tốn kém hoặc không khả thi. Ví dụ, khi tìm nền tảng quản lý dự án mới, bạn dành thời gian đánh giá cả những phần mềm không phù hợp với công nghệ hiện tại hoặc vượt quá ngân sách – chỉ vì bạn muốn “đầy đủ thông tin”.
→Cách vượt qua: Xác định phạm vi (scope) rõ ràng trước khi thu thập dữ liệu: tính năng cần thiết, môi trường hỗ trợ, chi phí. Chỉ tìm kiếm những thông tin nằm trong phạm vi này.
3. Thiên kiến vụ lợi cá nhân (Self-Serving Bias)
Self-serving bias khiến chúng ta quy thành công là nhờ bản thân, và đổ lỗi thất bại cho người khác. Ví dụ: khi dự án thành công, bạn cho rằng do đội nhóm làm việc tốt; nhưng nếu thất bại thì lỗi là do khách hàng hay bên thứ ba.
→Cách vượt qua: Phân tích thất bại một cách khách quan. Học cách tự nhìn lại bản thân và nhóm, thay vì phòng thủ. Văn hóa nhóm thân thiện và minh bạch sẽ giúp giảm thiên kiến này.
4. Quá lạc quan (Overoptimism)
Tại sao dự báo thường thiếu chính xác? Overoptimism khiến người quản lý dễ mô tả viễn cảnh tốt nhất, bỏ qua các yếu tố rủi ro tiềm ẩn. Đây là một dạng của planning fallacy – thiên kiến cho rằng mọi thứ sẽ diễn ra thuận lợi.
→Cách vượt qua: Dựa vào dữ liệu lịch sử, thêm hệ số trễ hoặc rủi ro vào dự báo. Đừng ước tính dựa trên hy vọng, hãy dựa trên thực tế.
5. Thiên kiến hiện trạng (Status-Quo Bias)
Status-quo bias khiến bạn phản đối thay đổi chỉ vì "cách cũ vẫn đang hoạt động". Ví dụ: bạn tiếp tục dùng biểu mẫu giấy thay vì chuyển sang biểu mẫu điện tử, dù việc chuyển đổi là dễ dàng và hiệu quả hơn.
→Cách vượt qua: Đánh giá lợi ích và rủi ro thực sự của thay đổi. Đừng để cảm giác “an toàn” ngăn cản sự tiến bộ.
6. Hiệu ứng đám đông (Bandwagon Effect)
Bandwagon effect khiến bạn đồng ý với ý kiến sai chỉ vì số đông đã đồng tình. Ví dụ: trong một cuộc họp, mọi người chọn một phương án dù nó có vấn đề – bạn vẫn chọn theo vì không muốn “làm mất hòa khí”.
→Cách vượt qua: Làm rõ lý do đằng sau lựa chọn. Tạo không gian an toàn để mọi người phát biểu ý kiến thật lòng.
7. Nghịch lý Abilene (Abilene Paradox)
Abilene paradox là một dạng nghiêm trọng hơn của bandwagon effect. Ở đây, cả nhóm đồng ý làm một điều mà không ai thực sự muốn – chỉ vì ai cũng nghĩ người khác muốn. Ví dụ “cả nhà cùng đi Abilene” mà không ai thật sự muốn đi, chỉ vì muốn làm vừa lòng người khác.
→Cách vượt qua: Giao tiếp trung thực. Khuyến khích phản hồi trung thực về mong muốn cá nhân trong nhóm.
8. Thiên kiến người sống sót (Survivorship Bias)
Survivorship bias khiến bạn chỉ nhìn vào những trường hợp thành công và rút ra kết luận sai. Ví dụ: "Tỷ phú bỏ học rất nhiều" – nhưng không xét đến hàng triệu người bỏ học thất bại.
→Cách vượt qua: So sánh cả thành công và thất bại. Học từ thất bại thường hiệu quả hơn là chỉ học từ thành công.
Không ai hoàn toàn vô thiên kiến. Điều quan trọng là nhận diện và đặt câu hỏi cho tư duy của chính mình: Liệu bạn đang ra quyết định dựa trên lý trí hay cảm xúc? Hãy xây dựng hệ thống kiểm tra chéo (checks and balances) trong nhóm, nơi mọi người được khuyến khích phản biện và đề xuất phương án thay thế. Người quản lý dự án chính là người dẫn đầu trong việc thúc đẩy sự tỉnh táo tư duy và văn hóa nhóm không thiên kiến.
- Boyes, A. (2013). The self-serving bias – Definition, research, and antidotes. Psychology Today.
- Butkevic, R. (n.d.). Avoiding the planning fallacy: Improving your project estimates. Project Times.
Khám phá thêm các chủ đề sau
Đọc thêm: Hướng dẫn hợp tác viết bài (guest blogging)
Các chủ đề được quan tâm nhiều nhất
CHIA SẺ BÀI VIẾT
Link copied!
Mới cập nhật