Hiểu về phép ẩn dụ trong xây dựng phần mềm
Last updated: August 19, 2025 Xem trên toàn màn hình
Recommended for you
- 04 Sep 2021
Tào lao là gì? Các bí quyết để tránh tào lao trong giao tiếp 1504 - 04 Aug 2021 Đừng sợ đi chậm, chỉ sợ đứng yên 988
- 28 Apr 2023 Mô hình Why, How, What là gì? 963
- 07 Aug 2024 Kỷ nguyên VUCA và TUNA – Cơ hội phát triển và chuyển đổi mạnh mẽ nhờ cuộc cách mạng 4.0 857
- 16 Mar 2022 [INFOGRAPHIC] 32 Thiên kiến nhận thức làm sai lệch quyết định của bạn (Phần I) 810
- 11 May 2021 Khác nhau giữa Padding và Buffer trong quản lý rủi ro dự án 640
- 15 Aug 2024 Kỹ năng thuyết trình với kỹ năng ABC (Accuracy, Brevity, Clarity) 581
- 24 Mar 2021 Hiệu ứng Dunning-Kruger – Ảo tưởng sức mạnh về năng lực của bản thân 510
- 29 Sep 2022 Từ chuyện người ăn xin và chiếc cần câu cá, điều gì là quan trọng nhất: Kiến thức, kỹ năng hay thái độ với cuộc sống 476
- 29 Jul 2020 Câu chuyện mài chiếc rìu trước khi chặt cây: Bài học từ tổng thống vĩ đại nhất của nước Mỹ - Abraham Lincoln 459
- 01 Jan 2024 Tổng hợp 25 quy luật quan trọng trong quản lý dự án 421
- 16 Mar 2022 [INFOGRAPHIC] 32 thiên kiến nhận thức làm sai lệch quyết định của bạn (Phần II) 389
- 11 Oct 2024 "Kham Nhẫn" Trong Kinh Doanh: Sức Mạnh Của Sự Kiên Nhẫn 340
- 10 Jul 2021 Chuyên gia chia sẻ các nguyên tắc tư duy sáng tạo hệ thống với tên gọi Systematic Inventive Thinking (SIT) 330
- 08 Nov 2022 16 phong cách làm việc của người Nhật Bản mà Việt Nam cần học hỏi 329
- 01 Aug 2021 Hiện tượng Gold plating (mạ vàng) là gì? Tại sao có ảnh hưởng quyết định đến chất lượng dự án? 303
- 11 Sep 2022 Sức mạnh của lời khen 240
- 22 Jan 2025 Khi ngư dân không thể ra khơi, họ sửa lưới 233
- 08 Aug 2023 Mất kiểm soát phạm vi dự án (Scope Creep) và hiệu ứng quả cầu tuyết (snowball) 207
- 12 Jan 2024 Tư duy hệ thống trong Quản Lý Dự Án diễn ra như thế nào? 160
- 15 Sep 2020 Hai câu chuyện về dòng nước - Ao tù hay suối nguồn tươi trẻ? 125
- 10 Aug 2020 Bạn có biết quy tắc thất bại nhanh: Fail early, fail often, fail cheap, but always fail forward 89
- 29 Dec 2024 Phí Phạm Không Phải Lúc Nào Cũng Xấu – Đây Là Lý Do Tại Sao! 58
- 03 Jan 2022 Cách làm nông nghiệp kỳ lạ của người Nhật: Thuê đất 5 năm bỏ hoang và đây là sự thật... 54
- 11 Mar 2025 Thiên hướng Hành động (Bias for Action) và Thiên hướng Quy trình (Bias for Process) tác động tiêu cực tới "đổi mới và sáng tạo" như thế nào? 47
- 22 May 2025 Phong cách châu Âu, chất lượng Nhật Bản, cơ bắp Mỹ: Ba giá trị định hình thế giới hiện đại 31
- 16 Apr 2025 Lãnh đạo linh hoạt: Hành động (Bias for Action) hay không hành động (Non-Action)? 25
- 06 Dec 2025 Sức mạnh của phương pháp 30-for-30: Bạn đã bao giờ cam kết 30 ngày liên tục cho một mục tiêu? 22
Tại sao nên dùng ẩn dụ?
Khi bạn so sánh một khái niệm khó hiểu với một điều quen thuộc, bạn sẽ dễ dàng nảy ra những insight mới, từ đó hiểu rõ hơn cái “khó nhằn” ban đầu. Trong ngôn ngữ chuyên môn, cách dùng ẩn dụ này gọi là “modeling” (mô hình hóa).
Một ẩn dụ hay thường có 3 đặc điểm:
- Đơn giản, dễ hiểu.
- Ăn khớp với những ẩn dụ liên quan khác.
- Giải thích được những hiện tượng quan sát trong thực tế.
Ngành phát triển phần mềm vẫn còn khá non trẻ, chưa có một “bộ ẩn dụ chuẩn” nào được mọi người công nhận. Thay vào đó, ta có vô số ẩn dụ khác nhau – có cái bổ sung cho nhau, có cái lại mâu thuẫn. Một số hữu ích, một số thì không.
Cách sử dụng ẩn dụ trong lập trình
Ẩn dụ giống như một heuristic (mẹo định hướng), chứ không phải algorithm (thuật toán).
- Thuật toán: tập hợp các bước rõ ràng để giải quyết một bài toán.
- Heuristic: công cụ giúp ta tìm đường đến câu trả lời, gợi mở hướng suy nghĩ.
Trong phát triển phần mềm, ẩn dụ không đưa ra câu trả lời “chính xác tuyệt đối”, nhưng nó giúp:
- Nhìn vấn đề lập trình từ một góc độ mới.
- Hiểu cách tổ chức công việc, quy trình.
- Tưởng tượng ra những cách làm hiệu quả hơn.
Một số ẩn dụ phổ biến trong phát triển phần mềm
1. Viết lách (Software Penmanship)
Đây là ẩn dụ cơ bản nhất: lập trình giống như ngồi viết thư. Bạn bắt đầu từ đầu đến cuối, viết liền mạch, không cần quá nhiều kế hoạch.
Cách tiếp cận này có thể tạm dùng cho những dự án nhỏ. Nhưng với phần mềm phức tạp, nhiều người cùng tham gia, “ẩn dụ viết thư” sớm bộc lộ hạn chế: nó không phản ánh hết sự phức tạp của phát triển phần mềm.
Fred Brooks trong cuốn The Mythical Man-Month (1995) từng nói: “Hãy chuẩn bị tinh thần vứt đi một bản nháp, vì thế nào bạn cũng sẽ phải làm thế.” Hình ảnh này gợi nhớ đến những tập bản thảo bỏ đi trong sọt rác. Nhưng trong lập trình, nếu cứ “viết lại từ đầu” thì sẽ rất tốn kém. Bí quyết ở đây là: hoặc làm đúng ngay từ lần đầu (giảm chi phí), hoặc chọn cách thử nghiệm ở giai đoạn còn rẻ.
2. Làm nông (Software Farming)
Ẩn dụ “làm nông” mô tả phát triển phần mềm giống như gieo trồng:
Thiết kế một phần → viết code → kiểm thử → rồi dần dần gắn thêm vào hệ thống.
Nghe thì hợp lý vì nó nhấn mạnh sự phát triển từng bước nhỏ. Nhưng khi đi sâu, ẩn dụ này khá yếu. Nó gợi ra cảm giác lập trình viên không có nhiều quyền kiểm soát với sản phẩm – giống như cây trồng, gieo rồi thì phải chờ, bón phân, chăm sóc, còn kết quả thế nào thì khó đoán. Điều này không đúng với phần mềm, vốn đòi hỏi sự chủ động rất cao.
3. Nuôi trai lấy ngọc (Software Oyster Farming)
Ẩn dụ này tinh tế hơn “làm nông” và thường được gọi là accretion – nghĩa là phát triển dần dần bằng cách bổ sung từng mảnh ghép nhỏ.
Bạn bắt đầu với phiên bản đơn giản nhất có thể chạy được. Sau đó, thêm dần từng phần:
- Thay thế các class giả bằng class thật.
- Thay input giả bằng dữ liệu thật.
- Thay output giả bằng output thật.
Cứ thế, hệ thống lớn dần lên cho đến khi bạn có một phần mềm hoàn chỉnh.
Ẩn dụ “nuôi trai lấy ngọc” thể hiện đúng tinh thần phát triển incremental (tăng trưởng từng bước nhỏ), vừa khả thi, vừa dễ quản lý.
Tóm lại, ẩn dụ không phải là công thức cứng nhắc, mà là “chiếc kính” giúp ta nhìn phần mềm dưới một ánh sáng khác. Dùng đúng ẩn dụ, bạn sẽ dễ dàng giải thích cho khách hàng, đồng nghiệp, và chính bản thân mình hiểu rõ hơn những gì đang diễn ra trong thế giới phức tạp của lập trình.
Khám phá thêm các chủ đề sau
Đọc thêm: Hướng dẫn hợp tác viết bài (guest blogging)
Các chủ đề được quan tâm nhiều nhất
CHIA SẺ BÀI VIẾT
