Chủ nghĩa khắc kỷ là một trường phái triết học Hy Lạp cổ đại nhấn mạnh vào việc sống theo tự nhiên và lý trí, tập trung vào đức hạnh như điều tốt đẹp duy nhất và phát triển khả năng phục hồi bên trong để vượt qua những thách thức của cuộc sống.

Chủ nghĩa khắc kỷ (Stoicism): Triết lý thực tế mà bạn thực sự có thể vận dụng trong thời đại VUCA

Published on: October 02, 2021
Last updated: July 18, 2025 Xem trên toàn màn hình

Featured

Recommended for you

04 Mar 2020 Kinh nghiệm lập dự toán chi phí dự án phần mềm theo phương pháp Man-Month 2493
26 Jul 2024 "Khổ tận cam lai" - Làm thế nào để chuyển hóa từ khổ thành sướng? 2373
11 Feb 2024 Càng đọc càng thấm: 10 suy ngẫm sâu sắc từ nhà tâm lý học Carl Jung 2204
18 Mar 2024 "Giả ngu, giả ngốc" là một cảnh giới cao của người thành công 2014
04 Sep 2021 Tào lao là gì? Các bí quyết để tránh tào lao trong giao tiếp 1753
12 Nov 2024 "Nhân tình thế thái" là gì? "Thời thế" là gì? 1548
28 Apr 2023 Mô hình Why, How, What là gì? 1204
04 Aug 2021 Đừng sợ đi chậm, chỉ sợ đứng yên 1156
07 Aug 2024 Kỷ nguyên VUCA và TUNA – Cơ hội phát triển và chuyển đổi mạnh mẽ nhờ cuộc cách mạng 4.0 1077
16 Mar 2022 [INFOGRAPHIC] 32 Thiên kiến nhận thức làm sai lệch quyết định của bạn (Phần I) 961
01 Jul 2023 Phương pháp Shuhari - Làm sao học ít hiểu nhiều? 899
01 Aug 2022 "Sponsored Content" là gì? Khác nhau giữa Sponsored Content và Native Advertising? 758
29 Jul 2020 Câu chuyện mài chiếc rìu trước khi chặt cây: Bài học từ tổng thống vĩ đại nhất của nước Mỹ - Abraham Lincoln 667
01 Feb 2022 Thách thức với doanh nghiệp chuyển đổi số trong thời đại VUCA 663
15 Aug 2024 Kỹ năng thuyết trình với kỹ năng ABC (Accuracy, Brevity, Clarity) 630
24 Mar 2021 Hiệu ứng Dunning-Kruger – Ảo tưởng sức mạnh về năng lực của bản thân 625
01 Mar 2024 "Hồ đồ", "Trung dung", "Vô vi" và "tiêu dao" là gì? 611
01 Oct 2021 Sự Tự Điều Chỉnh (Self-Regulation) Là Gì? Tại Sao Nó Quan Trọng? 602
29 Sep 2022 Từ chuyện người ăn xin và chiếc cần câu cá, điều gì là quan trọng nhất: Kiến thức, kỹ năng hay thái độ với cuộc sống 600
01 Sep 2022 Thiên kiến xác nhận (Confirmation Bias) có phải là một dạng bảo thủ? 575
09 Aug 2019 Nghịch lý Icarus - Nghịch lý nói hay làm dở (Good idea, bad execution) 560
15 Apr 2020 Phần mềm BPM là gì? So sánh với ERP và các phần mềm Workflows 530
04 Sep 2022 Hiệu ứng cánh bướm là gì? Ý nghĩa và tác động của hiệu ứng cánh bướm 496
03 Oct 2021 Khác biệt giữa thiết kế phần mềm và thiết kế công trình xây dựng 493
10 Sep 2024 Cây dừa giữa giông bão: Bình tĩnh sống giữa trạng thái “VUCA” 491
04 Oct 2023 Authority bias (Thiên kiến uy quyền) là gì? 486
19 Dec 2023 Hồi tưởng lạc quan (Rosy retrospection): Khi những quá khứ tươi đẹp có thể đe dọa đến tương lai của bạn 465
04 Sep 2020 IQ, EQ hay LQ quan trọng nhất trong thời đại 4.0? 452
14 Aug 2022 Khác biệt giữa tiêu chí hoàn thành DOD (Definition of Done) với tiêu chí nghiệm thu (Acceptance Criteria) 452
12 Sep 2024 Tổng hợp các câu nói nổi tiếng của huyền thoại võ thuật Lý Tiểu Long 441
03 Feb 2020 Sản phẩm OEM và ODM là gì? 437
12 Jun 2022 Marcus Aurelius: Hạnh phúc phụ thuộc vào chất lượng của những suy nghĩ 432
16 Mar 2022 [INFOGRAPHIC] 32 thiên kiến nhận thức làm sai lệch quyết định của bạn (Phần II) 394
11 Oct 2024 "Kham Nhẫn" Trong Kinh Doanh: Sức Mạnh Của Sự Kiên Nhẫn 382
14 Sep 2024 11 Cơ Chế Tâm Lý Che Giấu Cần Nhận Diện Để Hiểu Bản Thân và Người Khác 379
10 Jul 2021 Chuyên gia chia sẻ các nguyên tắc tư duy sáng tạo hệ thống với tên gọi Systematic Inventive Thinking (SIT) 379
04 Jan 2023 Đánh giá nhân sự theo chuẩn người Nhật 366
08 Nov 2022 16 phong cách làm việc của người Nhật Bản mà Việt Nam cần học hỏi 356
08 Dec 2023 Giải mã bí mật của trò chơi vô hạn và hữu hạn 354
12 May 2021 Các yêu cầu thay đổi (Change Requests) - nỗi ám ảnh của team dự án phần mềm 345
14 Sep 2024 “Nơi đông giữ miệng, nơi loạn giữ tâm” mởi thực sự là "Đại Dũng" 335
08 Dec 2023 Hiệu ứng Barnum là gì? Hiệu ứng Barnum tốt hay xấu? 332
01 Aug 2022 Đỉnh cao ứng xử của kẻ trí tuệ: Nhìn thấu không nói, biết người không bình, hiểu lý không tranh 327
01 Aug 2024 Infomercial - Chiến thuật "cô đọng" điều gì đó trong đầu người dùng 326
04 May 2024 Hiệu ứng FOMO trong phát triển phần mềm 291
22 Jan 2025 Khi ngư dân không thể ra khơi, họ sửa lưới 286
26 Feb 2025 Nghịch Duyên Có Thật Sự Là Nghịch Cảnh? Có Thể Chuyển Hóa Nghịch Duyên Thành Thuận Duyên? 270
27 Sep 2022 Tinh tấn trong đạo Phật khác với nỗ lực ở đời thường như thế nào? 262
11 Sep 2022 Sức mạnh của lời khen 259
02 Oct 2023 OCEAN: Mô hình 5 tính cách Big Five 241
10 Apr 2024 Triết Lý Nhân Sinh: Thông minh quá hóa mệt mỏi, ngốc một chút để lòng an nhiên. 233
18 Mar 2018 Dịch vụ Hosting cho Website là gì? Các lời khuyên chọn Hosting tốt nhất 232
17 Aug 2020 Mục tiêu dự án là gì? Làm thế nào để xác định mục tiêu? 212
01 Sep 2020 Co-founder là gì? Vai trò của các Co-Founder khi lập nghiệp. 212
25 Sep 2023 50 lời dạy tâm đắc nhất của đạo Phật về cuộc sống 212
14 May 2024 Chiến lược răng lược là gì? Làm thế nào để tận dụng chiến lược răng lược trong kinh doanh? 203
08 Mar 2022 Mô hình nguồn mở hoạt động ra sao? 182
03 Oct 2022 Quy luật của sự cho đi: Khắc đi... khắc đến 160
08 Mar 2020 Vì sao doanh nghiệp cần phải tạo Web bán hàng? 158
15 Sep 2020 Hai câu chuyện về dòng nước - Ao tù hay suối nguồn tươi trẻ? 156
01 May 2023 [Tư vấn CNTT] Quản lý ngân sách CNTT cho doanh nghiệp 155
01 Apr 2022 Chi phí nhà thầu phụ chiếm bao nhiêu phần trăm gói thầu? 150
19 Aug 2020 Lift & Shift - Phương pháp tối ưu dịch chuyển hệ thống phần mềm qua đám mây 145
17 Aug 2024 [Học tiếng Anh] 14 điều răn của đạo Phật 143
25 Apr 2018 Bảo hộ bản quyền phần mềm dưới khía cạnh sở hữu trí tuệ như thế nào? 140
17 Feb 2018 Hệ luỵ khi sử dụng Web Hosting từ nhà cung cấp kém chất lượng 130
30 Aug 2024 Suy ngẫm: 30 nguyên tắc xử thế trong quan hệ xã hội 127
21 Mar 2024 12 triết lý sống tối giản bạn nên biết 122
09 Feb 2021 Tầm nhìn là gì? Tí dụ minh họa cụ thể về tầm nhìn 120
01 Nov 2024 Đừng Chỉ Làm Việc, Hãy Trưởng Thành: Bốn Bài Học Từ Thiền Nhật Bản 120
02 Mar 2024 "Quán chiếu nội tâm" là gì? 119
11 Mar 2024 30 câu hỏi về triết lý sống sách vở không dạy 119
02 Aug 2024 Tổng hợp các câu nói động lực - chất xúc tác cho sự phát triển bản thân 109
09 Apr 2025 10 bẫy thao túng bạn có thể chưa biết 105
01 Nov 2023 Lòng Tham Vi Tế: Khi Chúng Ta Chạy Theo Miễn Phí Mà Không Biết Đang Đánh Đổi Điều Gì 101
18 Jan 2025 Echoist là kiểu người gì? Echoist khác với người hướng nội và người ái kỷ như thế nào? 77
08 May 2024 Ghosting và Thao Túng Tâm Lý: Những Điều Gen Z Cần Biết để Bảo Vệ Bản Thân 76
07 Feb 2025 Buyer’s remorse: Sự hối hận của người mua sau khi chốt đơn mua hàng 72
05 Oct 2024 Sự thật đơn giản: Vượt qua những thử thách học làm người bằng cách "hãy sống thật" 72
22 Sep 2024 Hội chứng Zeigarnik – Tại sao những công việc dở dang "đọng" lại trong trí nhớ lâu hơn các công việc đã hoàn thành? 69
06 Jan 2025 Bài học từ đàn bò si: Bạn Có Đang Sống Như Đàn Bò Thời Hiện Đại? 58
20 Dec 2024 Ngôn Giáo và Thân Giáo: Vai Trò Của Thực Hành Trong Cuộc Sống Hiện Đại 56
12 Aug 2025 Hội chứng Imposter Syndrome: Vì sao Quản Lý Dự Án giỏi lại luôn nghĩ mình không đủ giỏi? 55
17 Feb 2025 "Minh triết" là gì? Có Phải Minh Triết Giúp Bạn Thành Công Hơn Trí Thông Minh?" 50
13 Aug 2025 Hội chứng "imposter syndrome" là gì? 44
01 Jul 2020 8 Thiên Kiến Nhận Thức Mà Người Quản Lý Dự Án Cần Cảnh Giác 43
02 Oct 2024 Lời sấm của Tào Tháo: "Đảo ngược lời khuyên của vợ, thành công ắt đến" 18

Cuộc sống tốt nhất mà chúng ta có thể sống là gì? Làm thế nào chúng ta có thể đối phó với bất cứ điều gì vũ trụ ném vào chúng ta và vẫn tiếp tục phát triển? Triết lý Khắc kỷ Hy Lạp-La Mã cổ đại giải thích rằng mặc dù chúng ta không phải lúc nào cũng có thể kiểm soát được các sự kiện ảnh hưởng đến chúng ta, nhưng chúng ta có thể kiểm soát được cách chúng ta tiếp cận mọi thứ.

Bắt đầu từ thất bại với câu chuyện của Zeno đến Khởi nguồn của Chủ nghĩa Khắc kỷ

Bạn bị mắc kẹt cách xa quê nhà hàng ngàn dặm, không tiền bạc hay tài sản. Trong hoàn cảnh này, hầu hết mọi người sẽ tuyệt vọng và nguyền rủa số phận tồi tệ của mình. Nhưng với Zeno xứ Cyprus, điều đó trở thành nền tảng cho công trình và di sản cuộc đời ông. Từng là một thương nhân giàu có, Zeno mất tất cả khi gặp nạn ở Athens vào khoảng năm 300 TCN.

Không còn nhiều lựa chọn, ông lang thang vào một tiệm sách, bị cuốn hút khi đọc về Socrates, và bắt đầu học hỏi từ các triết gia nổi tiếng của thành phố. Khi Zeno bắt đầu dạy học trò của mình, ông đã khởi xướng triết lý được biết đến với tên gọi "Chủ nghĩa Khắc kỷ" (Stoicism), với những bài học về đức hạnh, lòng bao dung và sự tự kiểm soát. Những giá trị này đã truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ lãnh đạo và nhà tư tưởng.

Tinh thần điềm tĩnh: Ý nghĩa thực sự của Khắc kỷ

Tên gọi "Khắc kỷ" đến từ "Stoa Poikile", một hành lang công cộng nơi Zeno và các học trò thường gặp gỡ để thảo luận. Ngày nay, chúng ta hay dùng từ "stoic" để chỉ những người bình tĩnh, không bị ảnh hưởng bởi cảm xúc. Tuy nhiên, triết lý Khắc kỷ ban đầu không chỉ là một thái độ, mà còn là cách sống.

Luật của vũ trụ và sự điều chỉnh bản thân thuận theo tự nhiên

Người theo Chủ nghĩa Khắc kỷ tin rằng mọi thứ đều hoạt động theo một chuỗi nguyên nhân và kết quả (luật nhân quả), tạo thành một cấu trúc hợp lý của vũ trụ, được gọi là logos. Dù chúng ta không thể kiểm soát những sự kiện xảy đến, chúng ta có thể kiểm soát cách đối mặt với chúng. Thay vì mơ về một xã hội lý tưởng, người theo Khắc kỷ cố gắng cải thiện bản thân qua bốn đức tính chính: trí tuệ thực tiễn (practical wisdom ), chừng mực/tiết độ (temperance), công bằng (justice), và dũng cảm (courage).

Bốn đức tính cốt lõi:

Trí tuệ thực tiễn: Khả năng xử lý các tình huống phức tạp một cách logic, thông minh và bình tĩnh.
Chừng mực/tiết độ: Tự kiềm chế và sống cân bằng trong mọi khía cạnh.
Công bằng: Đối xử công bằng với người khác, ngay cả khi họ sai trái.
Dũng cảm: Đối mặt với thử thách hàng ngày bằng sự rõ ràng và chính trực.

Triết lý sống vị tha, không phải vị kỷ

Seneca, một trong những triết gia Khắc kỷ nổi tiếng, từng viết: “Đôi khi, chỉ để sống thôi đã là một hành động dũng cảm.” Tuy tập trung vào cải thiện bản thân, nhưng Chủ nghĩa Khắc kỷ không phải là một triết lý ích kỷ. Seneca từng kêu gọi đối xử nhân đạo với nô lệ, vì chúng ta đều chung một nhân tính.

Marcus Aurelius và Nelson Mandela: Những lãnh đạo Khắc kỷ

Chủ nghĩa Khắc kỷ cũng không khuyến khích sự thụ động. Ý tưởng là chỉ những người đã tu dưỡng đức hạnh và tự kiểm soát bản thân mới có thể mang lại thay đổi tích cực cho người khác. Một trong những tác giả nổi tiếng nhất của Khắc kỷ cũng là một trong những hoàng đế vĩ đại nhất của La Mã - Marcus Aurelius. Trong 19 năm trị vì, triết lý Khắc kỷ đã giúp ông lãnh đạo đế chế vượt qua hai cuộc chiến lớn và đối mặt với nỗi đau mất con cái. Hàng thế kỷ sau, những trang nhật ký của Marcus đã trở thành nguồn động lực cho Nelson Mandela trong 27 năm tù đày trong cuộc đấu tranh vì bình đẳng chủng tộc ở Nam Phi.

Sau khi được tự do và giành chiến thắng, Mandela nhấn mạnh đến hòa bình và hòa giải, tin rằng dù quá khứ bất công không thể thay đổi, nhưng hiện tại có thể giúp đối mặt và xây dựng một tương lai công bằng hơn.

Ảnh hưởng của Stoicism đến ngày nay

Chủ nghĩa Khắc kỷ từng là một trường phái triết học chính thống trong nhiều thế kỷ ở Hy Lạp và La Mã. Mặc dù trường phái này dần mờ nhạt như một tổ chức chính thức, nhưng tầm ảnh hưởng của nó vẫn tiếp tục đến ngày nay. Các nhà thần học Cơ Đốc như Thomas Aquinas đã ngưỡng mộ và tiếp thu triết lý về đức hạnh của Khắc kỷ. Đồng thời, có sự tương đồng giữa "ataraxia" (trạng thái tinh thần bình yên của Khắc kỷ) và khái niệm "Nirvana" (tranquility of mind - sự tĩnh lặng của tâm trí) trong Phật giáo.

Chủ nghĩa Khắc kỷ và tâm lý học hiện đại

Một trong những triết gia Khắc kỷ có ảnh hưởng nhất là Epictetus, người từng nói rằng đau khổ không xuất phát từ những sự kiện trong cuộc sống, mà từ cách chúng ta đánh giá về chúng.

Epictetus: "Chúng ta đau khổ không phải vì những sự kiện trong cuộc sống, mà vì cách chúng ta phán đoán về chúng." (We suffer not from the events in our lives, but from our judgment about them).

Ý tưởng này đã có tiếng vang mạnh mẽ với tâm lý học hiện đại và phong trào tự giúp bản thân. Ví dụ, "liệu pháp hành vi cảm xúc hợp lý" (REBT - Rational Emotive Behavioral Therapy) tập trung vào việc thay đổi các thái độ tiêu cực mà con người hình thành về hoàn cảnh sống.

Một ví dụ khác là "liệu pháp ý nghĩa cuộc sống" của Viktor Frankl, dựa trên nguyên tắc Khắc kỷ rằng chúng ta có thể sử dụng ý chí để tạo ra ý nghĩa cho cuộc sống, ngay cả trong những hoàn cảnh khó khăn nhất.

Kết luận

Trong thời đại VUCA, nơi mà sự bất định và thay đổi không ngừng diễn ra, Chủ nghĩa Khắc kỷ và trạng thái bình yên trong tâm trí đóng vai trò quan trọng trong việc giúp giới trẻ đối mặt với cuộc sống. Bằng cách chấp nhận những gì không thể thay đổi, tập trung vào cải thiện bản thân, và giữ cho tâm trí yên bình, chúng ta có thể tìm thấy sự ổn định giữa những biến động của thế giới.

Winly Nguyễn

Đọc thêm:

Vai trò của Chủ nghĩa Khắc kỷ (Stoicism) trong thời đại VUCA: Bài học về sự bình tĩnh và kiên cường
Kỹ năng thời VUCA: Tận mắt thấy tai nghe chưa chắc đã đúng
Cây dừa giữa giông bão: Bình tĩnh sống giữa trạng thái “VUCA”
Kỷ nguyên VUCA và TUNA – Cơ hội phát triển và chuyển đổi mạnh mẽ nhờ cuộc cách mạng 4.0
Chủ nghĩa Khắc Kỷ trong Quản Lý Dự Án

A A A A

[{"displaySettingInfo":"[{\"isFullLayout\":false,\"layoutWidthRatio\":\"\",\"showBlogMetadata\":true,\"showAds\":true,\"showQuickNoticeBar\":true,\"includeSuggestedAndRelatedBlogs\":true,\"enableLazyLoad\":true,\"quoteStyle\":\"1\",\"bigHeadingFontStyle\":\"1\",\"postPictureFrameStyle\":\"2\",\"isFaqLayout\":false,\"isIncludedCaption\":false,\"faqLayoutTheme\":\"1\",\"isSliderLayout\":false}]"},{"articleSourceInfo":"[{\"sourceName\":\"\",\"sourceValue\":\"\"}]"},{"privacyInfo":"[{\"isOutsideVietnam\":false}]"},{"tocInfo":"[{\"isEnabledTOC\":true,\"isAutoNumbering\":false,\"isShowKeyHeadingWithIcon\":false}]"},{"bannerInfo":"[{\"isBannerBrightnessAdjust\":false,\"bannerBrightnessLevel\":\"\",\"isRandomBannerDisplay\":true}]"},{"termSettingInfo":"[{\"showTermsOnPage\":false,\"displaySequentialTermNumber\":false}]"}]

Nguồn

{content}