"Hang động của Plato", một phép ẩn dụ triết học nổi tiếng của Plato trong tác phẩm Cộng hòa. Hình ảnh những con người bị xích trong hang, chỉ nhìn thấy bóng trên tường và tin rằng đó là thực tại, được Plato dùng để minh họa về sự ảo tưởng, nhận thức sai lầm và sự thiếu hiểu biết trong xã hội.

Vậy nếu áp dụng vào hiệu ứng tâm lý xã hội, thì có thể hiểu theo cách sau:

Hiệu ứng Hang động Plato (dù không phải một thuật ngữ chính thức) có thể liên quan đến thiên kiến xác nhận (confirmation bias) – con người chỉ tin vào những gì họ quen thuộc và phớt lờ sự thật khách quan.

Nó cũng giống với hiệu ứng bầy đàn (herd mentality) – khi một nhóm người chỉ chấp nhận một góc nhìn chung mà không tìm kiếm chân lý bên ngoài.

Nếu hỏi rằng "Tôi có đang sống trong hang động Plato không?", thì câu trả lời có lẽ là: bất kỳ ai cũng có thể bị mắc kẹt trong hang động nếu không liên tục đặt câu hỏi, tìm kiếm sự thật và tư duy phản biện. Nhưng ngược lại, nếu bạn biết về sự tồn tại của "hang động" này và cố gắng bước ra ánh sáng, thì có thể bạn đã đi đúng hướng rồi!

Trong cuộc sống, ta đôi khi biện minh cho hành động sai trái đến mức tin rằng nó đúng. Người nghiện, tội phạm, kẻ nghiện rượu… đều tin mình đúng và cho rằng người khác mới cần thay đổi.

Câu chuyện “Hang động của Plato” và thành ngữ “Ếch ngồi đáy giếng” đều phản ánh một hiện tượng chung: sự hạn chế trong nhận thức do môi trường sống và tư duy đóng khung.

Nếu như những người bị xích trong hang động chỉ nhìn thấy bóng trên tường và tin đó là toàn bộ thế giới, thì con ếch sống dưới đáy giếng cũng chỉ thấy một khoảng trời nhỏ bé và lầm tưởng rằng đó là cả vũ trụ. Cả hai đều tượng trưng cho những người bị giới hạn trong tầm nhìn, không nhận ra được chân lý rộng lớn bên ngoài.

Sự khác biệt là ở cách họ phản ứng khi đối diện với sự thật. Người trong hang Plato khi được giải thoát có thể hoài nghi, thậm chí từ chối sự thật vì quá khác biệt với những gì họ từng biết. Còn con ếch nếu không chịu nhảy ra khỏi giếng, nó sẽ mãi mãi sống trong ảo tưởng nhỏ bé của mình.

Nhìn vào thực tế xã hội, chúng ta cũng dễ dàng bắt gặp những "con ếch" hoặc "người trong hang" – những ai chỉ tin vào những gì họ quen thuộc, bác bỏ ý kiến trái chiều và không muốn mở rộng tầm nhìn. Vì thế, bài học ở đây là hãy can đảm bước ra khỏi vùng an toàn, tìm kiếm tri thức và nhìn thế giới bằng đôi mắt rộng mở hơn. 

A A A A

[{"displaySettingInfo":"[{\"isFullLayout\":false,\"layoutWidthRatio\":\"\",\"showBlogMetadata\":true,\"showAds\":true,\"showQuickNoticeBar\":true,\"includeSuggestedAndRelatedBlogs\":true,\"enableLazyLoad\":true,\"quoteStyle\":\"1\",\"bigHeadingFontStyle\":\"1\",\"postPictureFrameStyle\":\"2\",\"isFaqLayout\":false,\"isIncludedCaption\":false,\"faqLayoutTheme\":\"1\",\"isSliderLayout\":false}]"},{"articleSourceInfo":"[{\"sourceName\":\"\",\"sourceValue\":\"\"}]"},{"privacyInfo":"[{\"isOutsideVietnam\":false}]"},{"tocInfo":"[{\"isEnabledTOC\":true,\"isAutoNumbering\":false,\"isShowKeyHeadingWithIcon\":false}]"},{"bannerInfo":"[{\"isBannerBrightnessAdjust\":false,\"bannerBrightnessLevel\":\"\",\"isRandomBannerDisplay\":true}]"},{"termSettingInfo":"[{\"showTermsOnPage\":true,\"displaySequentialTermNumber\":true}]"}]

Khám phá thêm các chủ đề sau